Ngay khi chính sách tiền tệ toàn cầu thiết lập hệ thống kiểm soát ở mức độ cao hơn, nền kinh tế thế giới đã và đang bị ảnh hưởng bởi giá dầu tăng cao.

Việc giá dầu thô tiếp cận mức 100 USD/thùng như một lời nhắc nhở đối với các ngân hàng trung ương rằng thời kỳ biến động được báo trước bởi dịch bệnh và xung đột ở Ukraine vẫn chưa kết thúc.

Điều này chứng tỏ quan điểm tăng lãi suất "cao hơn trong thời gian dài hơn" do Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Jerome Powell đưa ra tại Jackson Hole vào tháng trước là đúng trước "thời đại của sự thay đổi và phá vỡ" được nêu rõ bởi người đồng nghiệp trong khu vực đồng euro của ông, Christine Lagarde, tại Jackson Hole.

Các động lực tác động đến giá dầu

Việc tăng giá dầu thô chỉ là một xu hướng nhất thời hay một xu hướng dài hạn là một vấn đề sẽ được giải quyết bởi các thống đốc ngân hàng trung ương họp trong tuần này từ London đến Washington, đặc biệt là vì dầu có thể đóng vai trò vừa là động lực thúc đẩy giá tiêu dùng vừa là yếu tố cản trở sự phát triển kinh tế. Sự đánh đổi này sẽ thử thách sự đồng thuận giữa các quan chức vì rủi ro lạm phát đã được hạn chế đủ để họ tạm dừng thắt chặt vào lúc này.

Dario Perkins, nhà kinh tế tại GlobalData TS Lombard, cho biết trong một báo cáo: “Đợt tăng giá dầu mới nhất gần đây không có tác dụng gì nhiều”. “Tuy nhiên, điều quan trọng là phải xem xét những diễn biến lạm phát gần đây. Chúng ta thậm chí còn chưa tiến gần đến việc xóa bỏ tiến trình giảm phát mạnh kéo dài 12 tháng”.

Dầu thô Brent đã đạt mức cao nhất trong 10 tháng, dao động ở mức 95 USD/thùng do lệnh hạn chế xuất khẩu của Ả Rập Saudi và Nga kết hợp với dự báo lạc quan hơn ở Mỹ và Trung Quốc đã đẩy giá lên cao hơn.

Đối với các ngân hàng trung ương, việc tăng giá hàng hóa như vậy có thể là một cảnh báo tức thì. Các chuyên gia Quỹ Tiền tệ Quốc tế, trong một nghiên cứu mới xem xét hơn 100 cú sốc lạm phát trong những năm 1970, đã phát hiện ra rằng chỉ có khoảng 60% trường hợp có mức giá tiêu dùng chững lại trong thời gian dài trong vòng 5 năm.

Giá dầu ở mức 100 USD sẽ gây ra lạm phát

Theo Bloomberg Economics, nếu dầu đạt mức trung bình 100 USD/thùng trong quý 4, nó có thể có tác động cao nhất lên tới 0.9 điểm phần trăm đối với lạm phát của Mỹ. Ở khu vực đồng euro và Vương quốc Anh, tỷ lệ này gần bằng 0.4 điểm phần trăm.

Brad Bechtel, trưởng bộ phận ngoại hối toàn cầu của Jefferies LLC ở New York, cho biết: “Giá dầu sụt giảm sẽ đóng vai trò quan trọng đối với tất cả các ngân hàng trung ương”, khi tác động lạm phát bắt đầu diễn biến theo chiều hướng “xấu”.

Lạm phát tăng nhanh hơn sẽ là một đòn giáng mạnh vào thị trường trái phiếu, vốn đang đặt cược rằng Fed sẽ phải giữ lãi suất ở mức cao lâu hơn để đưa mức tăng trưởng giá trở lại mức mục tiêu.

Lợi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 2 năm tăng hơn 30 điểm cơ bản kể từ đầu tháng và đang giao dịch gần mức cao nhất 16 năm, được ghi nhận vào tháng 7. Lợi suất trái phiếu Đức đã tăng khoảng 25 điểm cơ bản chỉ trong tháng này, khiến lợi suất kỳ hạn 10 năm gần đạt mức cao nhất kể từ năm 2011.

Những lo ngại như vậy liên tục xuất hiện trong một tuần quan trọng đối với chính sách tiền tệ toàn cầu, khi Fed đã ngừng tăng lãi suất tháng 9, nhưng vẫn phát đi tín hiệu cứng rắn. Trong khi đó, Ngân hàng Nhật Bản lại giữ nguyên chính sách, trái ngược với những đồn đoán của giới truyền thông về việc sẵn sàng để loại bỏ chính sách lãi suất âm cuối cùng giữa các nước lớn.

Tuần trước, Ngân hàng Trung ương châu Âu có những từ ngữ bỏ ngỏ về việc tăng lãi suất - một động thái khiến cựu chuyên gia kinh tế của ngân hàng này, Peter Praet, ngay lập tức cho rằng quyết định này là do giá xăng dầu tăng cao.

Ông nói với Bloomberg Television sau tuyên bố: “Người tiêu dùng và hộ gia đình cực kỳ nhạy cảm với giá dầu và giá thực phẩm, vì vậy tôi nghĩ việc ECB gửi tín hiệu là đúng đắn”.

Kỳ vọng lạm phát ở châu Âu đang tăng cao hơn. Thị trường đang dự đoán giá tiêu dùng sẽ tăng trung bình khoảng 2.4% trong ba năm tới, cao hơn nhiều so với mục tiêu của ECB và tăng từ mức dưới 2% chỉ mới hai tháng trước.

Ngân hàng trung ương Úc nhận thấy “rủi ro tăng giá” đối với lạm phát toàn cầu trong những tháng tới do giá thực phẩm và dầu, theo biên bản cuộc họp hội đồng quản trị ngày 5 tháng 9 hôm thứ Ba. Giá nhiên liệu cao hơn dự kiến ​​sẽ thúc đẩy lạm phát tăng trong nước trong quý hiện tại.

Ngân hàng Dự trữ Úc vẫn kỳ vọng xu hướng tăng giá sẽ ở mức vừa phải, mặc dù lạm phát khó có thể quay trở lại phạm vi mục tiêu 2-3% cho đến cuối năm 2025. Các nhà kinh tế lo ngại RBA sẽ phải nâng cấp các dự báo kinh tế được xác định dựa trên giá dầu thô Brent là 80 USD/thùng, thấp hơn nhiều so với khoảng 95 USD hiện nay.

Rủi ro tăng trưởng

Rủi ro xảy ra theo cả hai hướng. Ngân hàng Tây Ban Nha đã đưa ra cảnh báo vào thứ Ba nhấn mạnh rủi ro kép này, dự đoán rằng giá xăng dầu tăng cao sẽ khiến lạm phát tăng nhanh hơn dự kiến ​​trong năm nay và năm sau, đồng thời khiến tốc độ tăng trưởng kinh tế chậm lại.

Những lo lắng đó đã kéo đồng euro xuống mức thấp nhất trong 6 tháng vào tuần trước, khi các nhà đầu tư cho rằng nền kinh tế châu Âu không thể duy trì mức lãi suất cao hơn. Các nhà đầu tư đã dự đoán lãi suất sẽ giảm hơn hai phần tư điểm trong năm tới, bất chấp dự báo của ECB rằng chi phí đi vay sẽ vẫn ở mức cao trong thời gian dài hơn.

Năm ngoái, lục địa này rơi vào khủng hoảng sau khi mất khả năng tiếp cận khí đốt của Nga và chứng kiến ​​đồng euro lao dốc ngang bằng với đồng đô la. Vẫn chưa có kết luận nào về các hành động tiếp theo của khu vực này nếu giá tiếp tục tăng.

Triển vọng tăng trưởng cũng khiến Nhà kinh tế trưởng Clare Lombardelli của OECD lo lắng. Bà nói với các phóng viên hôm thứ Ba rằng hậu quả sẽ là "sự siết chặt ngân sách hộ gia đình và nhu cầu" và châu Âu sẽ phải chịu thiệt hại nhiều hơn Mỹ do phụ thuộc vào nhập khẩu năng lượng.

Sản lượng kinh tế của Mỹ được nâng cấp, Khu vực đồng Euro bị hạ cấp

Châu Âu có nhiều thuế hơn Mỹ nên ít nhạy cảm hơn với biến động giá cả. Giá xăng tại trạm bơm của Đức và Anh cao gần gấp đôi so với giá xăng ở Mỹ năm ngoái.

Lạm phát có thể không phải là mối quan tâm chính của các nhà hoạch định chính sách của Fed ; đúng hơn, nó có thể tác động tới GDP. Theo Anna Wong, nhà kinh tế trưởng Hoa Kỳ tại Bloomberg Economics, mô hình riêng của ngân hàng trung ương cho thấy các nhà hoạch định chính sách có nhiều khả năng phản ứng với giá hàng hóa cao hơn bằng cách cắt giảm lãi suất hơn là tăng lãi suất.

Maya A Bhandari, trưởng bộ phận đa tài sản tại BNP Paribas Asset Management UK, nói với Bloomberg Television: “Nó thực sự tác động đến khía cạnh tăng trưởng của phương trình Goldilocks hơn là khía cạnh lạm phát trong dài hạn”.

Tại Mỹ, giá dầu tăng vào thời điểm bảng cân đối kế toán của người tiêu dùng đang chịu áp lực. Các khoản thanh toán lãi đang chiếm tỷ trọng cao hơn trong thu nhập khả dụng và số tiền tiết kiệm thặng dư tích lũy trong thời kỳ đại dịch sắp cạn kiệt.

Giá dầu cao hơn có thể sẽ làm giảm chi tiêu của người tiêu dùng, khiến Fed có ít lý do hơn để tiếp tục thắt chặt. Các quan chức Fed sẽ cảnh giác cao độ trước bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy kỳ vọng lạm phát đang tăng lên, mặc dù điều này vẫn chưa xảy ra.

Hiện tại, Bloomberg Economics vẫn chưa cho rằng các nhà hoạch định chính sách sẽ buộc phải phản ứng theo cách này hay cách khác.

Ana Andrade và Jamie Rush cho biết trong một nghiên cứu: “Các mô hình tiêu chuẩn ngụ ý rằng các nhà hoạch định chính sách có thể sẽ xem xét loại cú sốc này ”. “Trường hợp cơ bản của chúng tôi là cú sốc chưa đủ lớn để thay đổi triển vọng về lãi suất”.

Các ngân hàng trung ương nhớ lại những ký ức đau buồn của những năm 1970, khi những cú sốc dầu mỏ kéo dài do hạn chế nguồn cung khiến các nước công nghiệp hóa phải chịu cả lạm phát kéo dài và suy giảm tăng trưởng.

Trong bối cảnh đó, giống như một số nhà hoạch định chính sách đã lập luận rằng câu hỏi quan trọng đối với lãi suất hiện nay không phải là chúng tăng cao đến mức nào mà là chúng duy trì ở đó trong bao lâu, điều này cũng áp dụng tương tự cho bất kỳ đợt tăng giá dầu thô nào.

Charles Seville, chuyên gia kinh tế tại Fitch Ratings ở London, cho biết trong một cuộc phỏng vấn: “Các ngân hàng trung ương không thể làm bất cứ điều gì trước những cú sốc ngắn hạn do nguồn cung gây ra, nhưng họ có thể làm gì đó để giữ kỳ vọng ở mức ổn định”. “Đây là điểm khác biệt lớn so với những năm 1970 - giờ đây chúng ta có các ngân hàng trung ương có nhiều kinh nghiệm hơn trong việc đưa lạm phát về mức mục tiêu”.