Làm thế nào để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế? Câu hỏi này đang trở thành một chủ đề nóng bỏng cho nhiều chính phủ, bao gồm cả chính phủ mới của Anh dưới sự lãnh đạo của Sir Keir Starmer. Câu hỏi này cũng rất quan trọng đối với Mỹ, đặc biệt khi cuộc bầu cử tổng thống sắp diễn ra, khi mà các ứng viên sẽ phải đối mặt với việc đưa ra các chính sách và kế hoạch để thúc đẩy nền kinh tế.

Cho đến nay, các chính trị gia thường nhấn mạnh sự quan trọng của nghiên cứu và phát triển (R&D) trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Các chính trị gia và nhà hoạch định chính sách tin rằng đầu tư vào R&D sẽ thúc đẩy đổi mới sáng tạo, cải thiện năng suất và qua đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Do đó, họ thường kêu gọi tăng cường đầu tư vào R&D và thường xuyên xuất hiện tại các cơ sở nghiên cứu và công viên khoa học để thể hiện cam kết của mình đối với việc này. Họ thường xuất hiện tại các cơ sở nghiên cứu, nhà máy và công viên khoa học để thể hiện sự ủng hộ của họ đối với việc đầu tư vào R&D. Hành động này không chỉ giúp họ tạo dựng hình ảnh tích cực mà còn gửi thông điệp rằng họ đang làm việc để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế qua đổi mới sáng tạo.

Tất cả những điều này nghe có vẻ hợp lý. Tuy nhiên, báo cáo Tài chính và Phát triển tháng này của IMF sẽ khiến các nhà đầu tư, nhà kinh tế và chính trị gia phải suy nghĩ lại. Ufuk Akcigit, một nhà kinh tế của Đại học Chicago, đã phân tích xu hướng năng suất của Mỹ và phát hiện ra một nghịch lý.

Chi tiêu cho R&D ở Mỹ đã gia tăng đáng kể trong vài thập kỷ qua. Vào những năm 1980, chi tiêu cho R&D chỉ chiếm 2.2% GDP, nhưng đến năm 2021, tỷ lệ này đã tăng lên 3.4% GDP. Chi tiêu cho R&D từ khu vực tư nhân cũng đã tăng mạnh, từ 1.2% GDP trong những năm 1980 lên 2.5% GDP vào năm 2021. Tỷ lệ dân số tham gia vào việc sản xuất bằng sáng chế đã gần như tăng gấp đôi trong cùng khoảng thời gian.

Nhưng có một điều đáng lưu ý. Mặc dù chi tiêu cho R&D đã tăng lên, điều này không nhất thiết dẫn đến tăng trưởng kinh tế nhanh hơn như các mô hình kinh tế truyền thống dự đoán. Điều này cho thấy rằng có thể có những yếu tố khác đang ảnh hưởng đến cách mà R&D ảnh hưởng đến nền kinh tế.

Michael Peters, một nhà kinh tế từ Yale, chỉ ra rằng từ năm 1947 đến 2005, năng suất lao động của Mỹ tăng trung bình 2.3% mỗi năm. Tuy nhiên, từ năm 2005 đến 2018, mức tăng trưởng năng suất lao động đã giảm xuống còn 1.3% mỗi năm. Sự giảm sút này cho thấy rằng hiệu quả làm việc của công nhân không còn tăng nhanh như trước đây. Theo tính toán của Michael Peters, sự giảm sút năng suất lao động này đã khiến Mỹ mất khoảng 11 nghìn tỷ USD sản lượng. Đây là một khoản mất mát lớn, ảnh hưởng đến tổng giá trị sản phẩm mà nền kinh tế có thể tạo ra trong khoảng thời gian này.

Tại sao? Có thể là dữ liệu bị sai? Trong nền kinh tế số hiện đại, nhiều giao dịch không sử dụng tiền trực tiếp. Ví dụ, khi người dùng trao đổi dữ liệu để nhận dịch vụ miễn phí, giá trị của các giao dịch này khó đo lường bằng tiền. Điều này làm cho việc đánh giá chính xác hiệu quả của R&D trở nên khó khăn hơn, vì các lợi ích của đổi mới sáng tạo có thể không được phản ánh đầy đủ trong các số liệu thống kê kinh tế. Một lý do khác là đổi mới sáng tạo không được phân bố đều giữa các lĩnh vực khác nhau. Trong khi một số công ty và ngành công nghiệp nhanh chóng áp dụng và tận dụng các ý tưởng và công nghệ mới để cải thiện hiệu quả và năng suất, một số lĩnh vực khác, chẳng hạn như giáo dục, có thể không áp dụng đổi mới một cách nhanh chóng hoặc hiệu quả.

Tuy nhiên, Akcigit cho rằng việc chi tiêu cho R&D hiện tại không dẫn đến sự gia tăng đổi mới sáng tạo và cạnh tranh như trước đây. Thay vào đó, các công ty lớn đang sử dụng chi tiêu cho R&D để củng cố sự thống trị của họ trên thị trường, qua việc mua lại đối thủ, đẩy đối thủ ra khỏi thị trường, và sử dụng sức mạnh chính trị để duy trì lợi thế của mình. Điều này có thể giải thích tại sao tăng trưởng kinh tế không tăng lên như mong đợi mặc dù đầu tư vào R&D đã gia tăng.

Vì vậy, trong khi 48% tất cả các nhà phát minh làm việc cho các công ty lớn vào năm 2000, thì đến năm 2015, con số này đã tăng lên 58%. Điều đó có lợi cho họ, mức lương thưởng do các doanh nghiệp lớn đưa ra tăng 20% trong giai đoạn này. Nhưng trớ trêu thay, nghiên cứu cho thấy các nhà phát minh trở nên kém sáng tạo hơn tại các bộ phận R&D. Vì vậy, việc chi nhiều tiền hơn cho R&D không phải lúc nào cũng hiệu quả.

Tuy nhiên, các công ty công nghệ lớn có thể sẽ không đồng ý với điều này, đặc biệt là khi các cơ quan quản lý tại Brussels và Ủy ban Thương mại Liên bang và Bộ Tư pháp của Hoa Kỳ đang điều tra và tấn công các công ty công nghệ lớn vì cáo buộc lạm dụng quyền lực độc quyền. Điều này cho thấy sự quan ngại về việc các công ty công nghệ lớn có thể đang lạm dụng quyền lực của mình để kiểm soát thị trường và hạn chế cạnh tranh.

Các nhân vật công nghệ cho rằng việc áp đặt các quy định nghiêm ngặt đối với các công ty công nghệ lớn có thể làm giảm khả năng của Mỹ trong việc cạnh tranh với Trung Quốc, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ tiên tiến yêu cầu đầu tư vốn lớn. Họ lo ngại rằng việc cản trở sự thống trị của các công ty công nghệ lớn có thể làm giảm khả năng phát triển và triển khai các công nghệ quan trọng như trí tuệ nhân tạo.

Hiện tại, việc can thiệp vào quyền lực của các công ty công nghệ lớn có thể là một sai lầm vì sự tập trung quyền lực trong tay các công ty này đang mang lại nhiều lợi ích cho nền kinh tế Mỹ. Các lợi ích bao gồm tăng trưởng GDP mạnh mẽ và sự đóng góp lớn của ngành công nghệ vào thị trường chứng khoán. So với Anh, nơi ngành công nghệ có ảnh hưởng thấp hơn nhiều, Mỹ có thể đang tận dụng sự tập trung quyền lực để thúc đẩy sự phát triển kinh tế và tài chính.

Một số nhà kinh tế cũng đặt câu hỏi liệu sự tập trung của doanh nghiệp có thực sự gây tổn hại đến tăng trưởng hay không.Trelysa Long từ Quỹ Thông tin Công nghệ và Đổi mới cho rằng sự tập trung doanh nghiệp không nhất thiết gây hại cho tăng trưởng kinh tế. Theo nghiên cứu của bà, những ngành công nghiệp có mức độ tập trung cao hơn vào năm 2002 đã ghi nhận mức tăng trưởng năng suất cao hơn từ năm 2002 đến 2017. Bà cũng chỉ ra rằng các ngành có độ tập trung hơn không chỉ có mức tăng trưởng năng suất lớn hơn mà còn chứng kiến sự gia tăng đáng kể trong lương theo giờ. Điều này cho thấy rằng người lao động trong các ngành tập trung hơn có thể được hưởng lợi từ mức lương cao hơn, mặc dù ngành công nghiệp đó có thể tập trung quyền lực hơn.

Những quan điểm như vậy cũng rất đáng ghi nhận. Những nếu lập luận của Akcigit là đúng, thì điều này mở ra một loạt vấn đề quan trọng mà các chính trị gia Mỹ cần phải thảo luận và giải quyết. Những vấn đề này bao gồm cách cải thiện hệ thống tín dụng thuế R&D, bảo vệ bằng sáng chế, thực thi luật chống độc quyền, và đối phó với ảnh hưởng chính trị của các tập đoàn lớn.

Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, sự chú ý của công chúng thường bị phân tán bởi các tin tức gây tranh cãi, làm cho các vấn đề chính sách quan trọng bị bỏ qua hoặc không được giải quyết đầy đủ. Việc này cho thấy sự cần thiết phải tập trung vào các vấn đề chính trị và kinh tế quan trọng để đảm bảo rằng chúng được xử lý đúng cách.

Các nhà đầu tư và công chúng cần suy nghĩ thật cẩn thận về vai trò và ảnh hưởng của các nhân vật công nghệ lớn trong các cuộc tranh luận chính trị. Việc xác định họ là doanh nhân mạnh mẽ, thúc đẩy đổi mới hay là biểu tượng của sự tập trung quyền lực có thể ảnh hưởng lớn đến cách nhìn nhận và đầu tư vào các công nghệ tương lai, đặc biệt trong bối cảnh phát triển trí tuệ nhân tạo.