Trong hành trình điều hành ngân hàng trung ương, mỗi nhà lãnh đạo đều phải đối mặt với những thời khắc đòi hỏi những quyết định mang tính bước ngoặt. Năm 2012 đánh dấu một trong những thời điểm quan trọng như vậy, khi Mario Draghi, với tư cách là Chủ tịch Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB), đã khéo léo ví von đồng euro như một "con ong vò vẽ" - dù không hoàn hảo nhưng vẫn có khả năng bay lượn. Nhưng phép ẩn dụ lạc quan đó đã không đủ để ngăn chặn sự sụp đổ đang rình rập. Chỉ vài tháng sau, Draghi đưa ra cam kết lịch sử “bằng mọi giá” (whatever it takes) để bảo vệ đồng euro, mở ra một kỷ nguyên mới trong chính sách tiền tệ của ECB.

Hiện tại, khu vực đồng euro tuy không còn đối mặt với một cuộc khủng hoảng mang tính cấp bách như năm 2012, nhưng dấu hiệu của sự tự mãn và trì trệ ngày càng rõ nét, đe dọa triển vọng dài hạn của nền kinh tế khu vực. Tinh thần "bằng mọi giá" từng là biểu tượng của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) dưới thời Mario Draghi dường như đã mờ nhạt. Thay vào đó, khu vực đồng euro đang mắc kẹt trong vòng xoáy của đầu tư yếu kém, tốc độ tăng trưởng chậm chạp và sự suy giảm niềm tin kinh tế. Thêm vào đó, các rào cản mang tính cơ cấu như chênh lệch kinh tế giữa các quốc gia phía Bắc và phía Nam châu Âu, cùng với sự phân hóa chính trị ngày càng gia tăng giữa các quốc gia Đông và Tây, tiếp tục là những lực cản lớn. Những kế hoạch cải cách đầy tham vọng mà Draghi từng đề xuất để tháo gỡ các nút thắt cấu trúc nhằm thúc đẩy tăng trưởng nay đang có nguy cơ bị xếp xó, phủ bụi trong những ngăn kéo tại trụ sở ECB ở Frankfurt, khi sự quyết liệt dường như đã không còn.

Sự suy giảm đáng kể trong lĩnh vực sản xuất của hai nền kinh tế lớn nhất khu vực đồng Euro là Đức và Pháp.

Christine Lagarde, người kế nhiệm Draghi trên cương vị Chủ tịch ECB, đang đứng trước một loạt thử thách không kém phần cam go và mang tính sống còn. Bà phải đối mặt với những áp lực đến từ nhiều phía, bao gồm mối đe dọa thuế quan từ Mỹ, sự trỗi dậy mạnh mẽ của nền kinh tế xuất khẩu Trung Quốc, và quan trọng hơn, sự thiếu hụt một tầm nhìn lãnh đạo chiến lược từ hai cường quốc kinh tế chủ chốt của châu Âu là Đức và Pháp. Trong bối cảnh đó, ECB đang bị đẩy vào vị trí trung tâm, buộc phải gánh vác trách nhiệm lớn hơn trong việc duy trì ổn định và thúc đẩy sự phục hồi kinh tế cho khu vực đồng euro.

Dù đã có những bước đi mang tính tích cực, như bốn lần cắt giảm lãi suất kể từ tháng 6, ECB vẫn bị chỉ trích là hành động chưa đủ mạnh mẽ. Các công cụ chính sách tiền tệ chủ chốt vẫn chưa được khai thác triệt để, trong khi ngôn ngữ của ngân hàng này vẫn mang tính dè dặt, thiếu sự rõ ràng và quyết đoán. Đối mặt với những thách thức ngày một gia tăng, sự chậm trễ trong hành động không chỉ làm suy yếu vị thế của ECB mà còn khiến toàn bộ khu vực đồng euro đối mặt với nguy cơ mất đi động lực cạnh tranh trên sân chơi kinh tế toàn cầu. Đây chính là lúc Lagarde phải chứng tỏ khả năng lãnh đạo của mình, đưa ra những quyết sách mạnh mẽ, dứt khoát để tái định hình vai trò của ECB trong việc chèo lái con thuyền kinh tế châu Âu qua những làn sóng dữ đang chờ đợi phía trước.

Hiện nay, ECB đang đứng trước một thời điểm quan trọng đòi hỏi phải có sự thay đổi căn bản trong định hướng chính sách. Thay vì tiếp tục ưu tiên tuyệt đối cho mục tiêu kiểm soát lạm phát, đã đến lúc ngân hàng trung ương này cần chuyển trọng tâm sang thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Các số liệu thống kê gần đây cho thấy một bức tranh đáng lo ngại: kể từ năm 2019, GDP bình quân đầu người của khu vực đồng euro chỉ tăng được 2.5%, thua xa mức tăng 7.9% của Mỹ. Viễn cảnh tăng trưởng năm 2025 thậm chí còn ảm đạm hơn khi dự báo tốc độ tăng trưởng GDP chỉ đạt dưới 1%. Con số này đặc biệt đáng báo động trong bối cảnh châu Âu đang cần những khoản đầu tư khổng lồ vào công nghệ, quốc phòng và ứng phó với biến đổi khí hậu trong thập kỷ tới.

Chính sách tiền tệ, mặc dù không phải là liều thuốc vạn năng có thể chữa trị mọi căn bệnh kinh tế, vẫn là một công cụ quan trọng mà việc phớt lờ trong bối cảnh hiện tại sẽ là một sai lầm chiến lược khó có thể sửa chữa. Tuy nhiên, để tận dụng chính sách này một cách hiệu quả lại là bài toán đầy thách thức. Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) đang bước đi trên một sợi dây mảnh, nơi mà bất kỳ sự mất cân bằng nào cũng có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Việc hạ lãi suất quá nhanh hoặc quá mạnh không chỉ tiềm ẩn nguy cơ làm bùng phát trở lại lạm phát – điều mà khu vực đồng euro đã phải vật lộn trong suốt nhiều năm – mà còn có thể đẩy đồng euro vào tình trạng mất giá sâu hơn so với đồng USD, từ đó làm suy giảm niềm tin của các nhà đầu tư quốc tế và gây bất ổn thị trường tài chính.

Ở chiều ngược lại, sự thận trọng quá mức cũng là một cái bẫy tiềm tàng. Nếu ECB hành động quá chậm hoặc quá dè dặt, họ có thể bỏ lỡ một cơ hội quý giá để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh khu vực đồng euro đang đối mặt với nhiều sức ép chưa từng có. Các chính phủ châu Âu hiện nay, dưới áp lực phải thắt chặt chi tiêu công nhằm giảm thâm hụt ngân sách và kiểm soát nợ công, đang khiến nhu cầu trong nước bị bóp nghẹt. Điều này càng làm nổi bật vai trò của ECB trong việc hỗ trợ nền kinh tế thông qua các biện pháp tiền tệ mạnh mẽ hơn.

Mối quan hệ giữa lãi suất tiền gửi của ECB và lạm phát khu vực đồng euro

Điều cốt yếu lúc này là cần đạt được sự đồng bộ giữa chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa. Nếu hai công cụ kinh tế quan trọng này hoạt động ngược chiều, chúng không chỉ làm triệt tiêu lẫn nhau mà còn khiến các nỗ lực phục hồi kinh tế trở nên vô ích. Chỉ khi các chính sách này được phối hợp một cách hài hòa và nhất quán, khu vực đồng euro mới có thể kích thích được tiêu dùng và đầu tư trong nước – hai động lực chính cho tăng trưởng kinh tế bền vững. Đây là thời điểm ECB cần thể hiện sự linh hoạt và quyết tâm trong việc triển khai các biện pháp táo bạo, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các chính phủ khu vực để xây dựng một chiến lược phục hồi kinh tế toàn diện và hiệu quả.

Những phát biểu gần đây của François Villeroy de Galhau, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Pháp, đã mang lại những tín hiệu đáng chú ý về khả năng định hình một chính sách mới cho Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB). Ông tiếp tục nhấn mạnh rằng ổn định giá cả vẫn là ưu tiên hàng đầu, nhưng đồng thời kêu gọi cần "quan tâm chặt chẽ" đến hai rủi ro song hành: nguy cơ không đạt được mục tiêu lạm phát và tình trạng các hoạt động kinh tế duy trì ở mức thấp. Đây là một sự thay đổi trong cách tiếp cận, khi quan điểm của ông ngầm thừa nhận rằng vai trò của ECB cần vượt ra khỏi khuôn khổ truyền thống của chính sách tiền tệ. Đặc biệt, ông đề cập đến trách nhiệm của ECB trong việc bảo vệ thương mại tự do và duy trì niềm tin của thị trường – những yếu tố không chỉ quan trọng đối với sự phát triển bền vững của khu vực đồng euro mà còn là nền tảng của dự án hội nhập kinh tế châu Âu.

Tuy nhiên, lập trường thận trọng quá mức của ECB vẫn đang gây ra những hệ lụy đáng lo ngại. Ngân hàng này ngày càng đối mặt với áp lực kép từ nhiều phía. Một mặt, sự thiếu kiên nhẫn của các nhà đầu tư quốc tế đối với tốc độ hành động của ECB đang gia tăng, khi họ cho rằng sự chần chừ trong chính sách tiền tệ đã làm suy yếu năng lực cạnh tranh của khu vực đồng euro trên thị trường toàn cầu. Mặt khác, sự bất mãn của người dân châu Âu, vốn đã chịu nhiều khó khăn từ tốc độ tăng trưởng kinh tế chậm chạp và cơ hội việc làm hạn chế, ngày một lớn hơn.

Đặc biệt, giới lãnh đạo doanh nghiệp châu Âu đã bắt đầu công khai bày tỏ sự không hài lòng với cách điều hành của ECB. Họ chỉ trích hệ thống giám sát ngân hàng được đánh giá là quá cồng kềnh và quan liêu, đồng thời cho rằng chính sách tiền tệ hiện tại của ECB thiếu linh hoạt và không đáp ứng được những nhu cầu cấp thiết của nền kinh tế khu vực. Các lãnh đạo doanh nghiệp cũng nhấn mạnh rằng những chính sách này đã góp phần vào việc nới rộng khoảng cách kinh tế giữa châu Âu và Mỹ, nơi các biện pháp kích thích tăng trưởng được triển khai quyết liệt và hiệu quả hơn.

Điều đáng lo ngại là nếu ECB không nhanh chóng hành động để giải quyết những vấn đề này, sự suy giảm niềm tin từ cả thị trường lẫn công chúng có thể trở thành một làn sóng lan rộng, dẫn đến những nghi ngờ sâu sắc hơn về khả năng tồn tại lâu dài của đồng euro. Hệ quả của điều này không chỉ là nguy cơ mất ổn định kinh tế mà còn đe dọa toàn bộ ý nghĩa của dự án hội nhập kinh tế mà châu Âu đã dày công xây dựng trong nhiều thập kỷ. Đây là thời điểm ECB cần mạnh mẽ hơn, không chỉ trong việc điều chỉnh chính sách tiền tệ mà còn trong việc tái khẳng định vai trò lãnh đạo của mình đối với sự phát triển chung của khu vực.

Trong bối cảnh hiện tại, Christine Lagarde đang đối mặt với một thời điểm quyết định để khẳng định vai trò lãnh đạo của Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) trong việc định hình tương lai kinh tế của khu vực đồng euro. Sự chuyển hướng chính sách tiền tệ luôn tiềm ẩn những rủi ro khó lường, từ nguy cơ lạm phát đến bất ổn tài chính. Tuy nhiên, cơ hội để đạt được thành công sẽ tăng lên đáng kể nếu ECB có thể phối hợp chặt chẽ với các chính sách tài khóa quốc gia, cùng hướng đến một tầm nhìn chung: thúc đẩy tăng trưởng bền vững và khôi phục niềm tin kinh tế. Đây là bài toán không chỉ đòi hỏi sự quyết đoán, mà còn cần đến sự đồng thuận và hợp tác từ tất cả các bên liên quan trong hệ thống kinh tế châu Âu.

David Marsh, Chủ tịch Diễn đàn Chính thức về Tiền tệ và Tài chính (OMFIF), đã đưa ra một quan sát sâu sắc về tình thế đặc biệt này. Ông nhận định rằng trong quá khứ, các ngân hàng trung ương thường nỗ lực tránh trở thành “người chơi độc tôn” trong việc điều hành chính sách kinh tế vĩ mô. Tuy nhiên, những bất cập và khoảng trống lãnh đạo trong chính trị châu Âu hiện nay đã đẩy ECB vào vị trí trung tâm, buộc ngân hàng này phải đảm nhận vai trò lớn hơn trong việc dẫn dắt khu vực vượt qua các thách thức kinh tế và địa chính trị.

Quay trở lại hình ảnh ẩn dụ "bầy ong" mà Mario Draghi từng sử dụng để mô tả sự vận hành đầy kỳ diệu nhưng cũng nhiều bất ổn của khu vực đồng euro, giờ đây là thời điểm mà những "con ong" này phải vỗ cánh mạnh mẽ hơn, quyết liệt hơn. Không còn chỗ cho sự thận trọng quá mức hay trì trệ. ECB, dưới sự lãnh đạo của Lagarde, cần đưa ra các biện pháp mạnh mẽ và linh hoạt hơn, từ đó khơi thông nguồn lực kinh tế và củng cố vị thế của đồng euro trên trường quốc tế.

Đây không chỉ là nhiệm vụ của riêng ECB, mà là trách nhiệm chung của toàn bộ các thể chế và nhà hoạch định chính sách châu Âu. Trong một thế giới đang thay đổi nhanh chóng với các biến động toàn cầu, việc khôi phục động lực tăng trưởng và tái thiết niềm tin vào dự án hội nhập kinh tế của khu vực đồng euro không chỉ là một mục tiêu ngắn hạn, mà còn là nền tảng để xây dựng một tương lai thịnh vượng và bền vững hơn cho toàn châu Âu. Đây chính là thời khắc để châu Âu, với sự dẫn dắt của ECB, không chỉ đối mặt mà còn vượt qua thách thức, khẳng định vai trò của mình trong bức tranh kinh tế toàn cầu.