Khi Covid-19 ập đến vào năm 2020, các nhà dự báo đã thổi phồng tỷ lệ thất nghiệp cuối năm. Giờ đây, giá cả đang tăng nhanh hơn dự kiến ​​và không ai dám chắc liệu lạm phát và tiền lương có tăng theo chiều hướng xoắn ốc hay không. Các nhà kinh tế học thường mò mẫm trong bóng tối cùng các phương trình và lý thuyết của mình, với quá ít thông tin để chọn ra các chính sách tối đa hóa việc làm và tăng trưởng.

Tuy vậy, thời buổi hoang mang đang bắt đầu nhường chỗ cho khoảnh khắc đại giác ngộ. Thế giới đang trên bờ vực của một cuộc cách mạng thời gian thực về dữ liệu kinh tế, khi chất lượng và tính kịp thời của thông tin được thay đổi. Các công ty lớn từ Amazon đến Netflix đã sử dụng dữ liệu tức thì để theo dõi từ việc giao hàng tạp hóa tới có bao nhiêu người dán mắt vào “Squid Game”. Đại dịch đã khiến các chính phủ và ngân hàng trung ương phải thử nghiệm, từ giám sát hoạt động đặt chỗ nhà hàng đến theo dõi các khoản thanh toán bằng thẻ. Các kết quả vẫn còn thô sơ, nhưng khi các thiết bị kỹ thuật số, cảm biến và thanh toán nhanh trở nên phổ biến, khả năng quan sát nền kinh tế một cách chính xác và nhanh chóng sẽ được cải thiện. Điều này mở ra lời hứa về sự ra quyết định tốt hơn của khu vực công - cũng như những cám dỗ đối với chính phủ về khả năng kiểm soát.

Mong muốn có dữ liệu kinh tế tốt hơn không phải câu chuyện mới. Các ước tính GNP của Mỹ có từ năm 1934 và ban đầu đi kèm với độ trễ thời gian là 13 tháng. Vào những năm 1950, chàng thanh niên tên Alan Greenspan đã theo dõi lưu lượng xe ô tô chở hàng để đưa ra những ước tính ban đầu về sản lượng thép. Kể từ khi Walmart đi tiên phong trong quản lý chuỗi cung ứng vào những năm 1980, các ông chủ của khu vực tư nhân đã coi sự kịp thời của dữ liệu như một nguồn lợi thế cạnh tranh. Nhưng khu vực công lại chậm hơn trong việc đổi mới cách thức hoạt động. Các số liệu chính thức mà các nhà kinh tế theo dõi — như GDP hoặc việc làm — đi kèm với độ trễ hàng tuần hoặc hàng tháng và thường bị điều chỉnh đáng kể. GDP cần nhiều năm để tính toán chính xác. Không quá phóng đại khi nói rằng các ngân hàng trung ương đang mất phương hướng.

Dữ liệu xấu và trễ có thể dẫn đến sai lầm trong chính sách, gây thiệt hại hàng triệu việc làm, và hàng nghìn tỷ đô la sản lượng bị mất. Cuộc khủng hoảng tài chính sẽ ít có hại hơn rất nhiều nếu Cục Dự trữ Liên bang cắt giảm lãi suất xuống gần 0 vào tháng 12 năm 2007, khi nước Mỹ bước vào suy thoái, thay vì vào tháng 12 năm 2008, khi các nhà kinh tế lúc đó mới nhìn thấy cuộc khủng hoảng qua các con số. Dữ liệu liên tục về một nền kinh tế phi chính thức rộng lớn và các ngân hàng thối nát đã khiến các nhà hoạch định chính sách của Ấn Độ gặp khó khăn hơn trong việc chấm dứt một thập kỷ tăng trưởng kém. Ngân hàng Trung ương châu Âu đã tăng lãi suất một cách sai lầm vào năm 2011 trong bối cảnh lạm phát tạm thời bùng nổ, đưa khu vực đồng euro trở lại suy thoái. Ngân hàng Trung ương Anh có thể sắp mắc một sai lầm tương tự.

Tuy nhiên, đại dịch đã trở thành chất xúc tác cho sự thay đổi. Người ta không có thời gian chờ đợi các cuộc điều tra chính thức để có dữ liệu về ảnh hưởng của virus hoặc các đợt giãn cách, các chính phủ và ngân hàng trung ương đã thử nghiệm theo dõi điện thoại di động, thanh toán không qua tiếp xúc và việc sử dụng động cơ máy bay với dữ liệu trả về theo thời gian thực. Thay vì nhốt mình trong nghiên cứu trong nhiều năm để viết cuốn “General Theory” tiếp theo, các nhà kinh tế học ngày nay, như Raj Chetty tại Đại học Harvard, điều hành các phòng thí nghiệm có đội ngũ nhân viên tốt để thu thập các con số. Các công ty như JPMorgan Chase đã mở kho dữ liệu về số dư ngân hàng và hóa đơn thẻ tín dụng, giúp tiết lộ xem mọi người đang tiêu tiền mặt hay tích trữ tiền mặt.

Những xu hướng này sẽ gia tăng khi công nghệ thâm nhập vào nền kinh tế. Tỷ lệ chi tiêu lớn hơn đang chuyển sang trực tuyến và các giao dịch đang được xử lý nhanh hơn. Theo McKinsey, một công ty tư vấn, thanh toán theo thời gian thực đã tăng 41% vào năm 2020 (Ấn Độ đã đăng ký 25,6 tỷ giao dịch như vậy). Nhiều máy móc và đồ vật đang được trang bị cảm biến, bao gồm cả các container vận chuyển riêng lẻ có thể gây tắc nghẽn chuỗi cung ứng. Govcoins, hoặc tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (cbdcs), mà Trung Quốc đang thử nghiệm và hơn 50 quốc gia khác đang xem xét, có thể sớm cung cấp một mỏ vàng về dữ liệu theo thời gian thực về cách hoạt động của nền kinh tế.

Dữ liệu kịp thời sẽ làm giảm rủi ro sai lầm chính sách — sẽ dễ dàng đánh giá hơn, chẳng hạn, sự sụt giảm trong một hoạt động nào đó có đang trở thành vấn đề trầm trọng hơn hay không. Các ngân hàng trung ương cho rằng phải mất 18 tháng hoặc hơn để việc điều chỉnh lãi suất có tác động đầy đủ. CBDC (Tiền mã hóa của ngân hàng trung ương) có thể cho phép lãi suất giảm xuống mức âm sâu hơn. Dữ liệu được thu thập kịp thời và chính xác trong các cuộc khủng hoảng có thể cho phép chính phủ nhắm tới các mục tiêu tối ưu hơn, các khoản vay chỉ dành cho các công ty có bảng cân đối kế toán tốt nhưng gặp rắc rối tạm thời về thanh khoản chẳng hạn. Thay vì lãng phí các khoản chi phúc lợi toàn dân thông qua các cơ quan quản lý an sinh xã hội, người nghèo có thể hưởng trợ cấp ngay lập tức nếu họ bị mất việc làm, được trả vào ví kỹ thuật số mà không cần bất kỳ thủ tục giấy tờ nào.

Cuộc cách mạng dữ liệu thời gian thực hứa hẹn sẽ đưa ra các quyết định kinh tế chính xác, minh bạch và tôn trọng quy tắc hơn. Nhưng nó cũng mang đến những nguy hiểm. Các chỉ số mới có thể bị hiểu sai: suy thoái kinh tế toàn cầu đang bắt đầu hay Uber chỉ đang mất thị phần? Chúng không mang tính đại diện hoặc không bị thiên vị như các cuộc điều tra công phu của các cơ quan thống kê. Các công ty lớn có thể tích trữ dữ liệu, mang lại cho họ một lợi thế không đáng có. Các công ty tư nhân như Facebook, đã ra mắt ví kỹ thuật số trong tuần này, một ngày nào đó họ có thể có cái nhìn sâu sắc hơn về chi tiêu của người tiêu dùng so với Fed.

Hiểu bản thân

Mối nguy hiểm lớn nhất là sự kiêu ngạo. Với một bức tranh toàn cảnh về nền kinh tế, sẽ rất hấp dẫn các chính trị gia và quan chức tưởng tượng rằng họ có thể nhìn xa về tương lai, hoặc nhào nặn xã hội theo sở thích của họ và ủng hộ các nhóm cụ thể. Đây là giấc mơ của chính quyền Trung Quốc, vốn đang tìm cách tham gia vào một hình thức kế hoạch hóa tập trung kỹ thuật số.

Trên thực tế, không có lượng dữ liệu nào có thể dự đoán tương lai một cách đáng tin cậy. Các nền kinh tế năng động, phức tạp đến khó tin không phụ thuộc vào chính quyền, mà dựa vào hành vi tự phát của hàng triệu công ty độc lập và người tiêu dùng. Kinh tế học tức thời không hướng tới khả năng thấu thị hay toàn trí. Thay vào đó, những gì nó hứa hẹn mang lại rất đơn giản: ra quyết định tốt hơn, kịp thời hơn và hợp lý hơn.