Trong suốt 8 năm qua, ngành công nghiệp ô tô đã phải đương đầu với làn sóng bảo hộ mậu dịch của Mỹ. Khởi đầu là các đợt áp thuế và đe dọa áp thuế trong nhiệm kỳ đầu của Trump, tiếp đến là các biện pháp thuế quan mới cùng Đạo luật Giảm lạm phát dưới thời Tổng thống Joe Biden. Phần lớn các chính sách này nhắm thẳng vào Trung Quốc, điển hình như đề xuất của chính quyền Biden về lệnh cấm sử dụng phần mềm và phần cứng Trung Quốc trong các phương tiện lưu thông tại Mỹ.

Tuy nhiên, Trump còn quyết tâm tiến xa hơn nữa khi tuyên bố sẽ áp đặt mức thuế phổ quát 10% đối với tất cả hàng nhập khẩu vào Mỹ, và đặc biệt là mức thuế lên tới 60% đối với hàng hóa Trung Quốc. Đáng chú ý, vào cuối tháng 11, Trump đã công khai cam kết sẽ áp dụng thuế suất 25% đối với hàng nhập khẩu từ Canada và Mexico ngay khi nhậm chức vào ngày 20 tháng 1.

Những mức thuế cao này không chỉ khó có thể chuyển gánh nặng sang người tiêu dùng, mà còn khiến nhiều linh kiện ô tô từ các thị trường giá rẻ trở mất lợi thế về mặt giá cả. Đặc biệt với hàng hóa Trung Quốc, việc tiếp cận thị trường Mỹ gần như trở thành điều không tưởng.

"Đây là phép tính ai cũng có thể thấy rõ," ông Paul Thomas, Chủ tịch khu vực Bắc Mỹ của Bosch - tập đoàn cung ứng phụ tùng ô tô lớn nhất toàn cầu, chia sẻ với Reuters. "Khi mức thuế lên đến 10%, 20%, thậm chí 60%, chúng ta buộc phải tự hỏi: 'Trong tất cả các kịch bản có thể xảy ra, đâu là phương án khả thi và chúng ta nên hành động theo hướng nào?'Thực tế, chúng tôi đã bắt đầu triển khai một số phương án từ trước cả khi ông ấy (Trump) chính thức nhậm chức."

Trong cuộc trao đổi bên lề hội nghị công nghệ CES, ông Thomas đã minh họa bằng một tình huống điển hình về bộ điều khiển điện tử tiêu chuẩn mà Bosch hiện đang sản xuất tại Malaysia hoặc các thị trường tương đương. "Hiện nay, chúng tôi đang cân nhắc chuyển dịch sản xuất sang Mexico hoặc Brazil, những khu vực mà chúng tôi đã thiết lập được nền tảng vững chắc," ông chia sẻ.

Theo ông Thomas, Bosch đang chờ đợi đến ngày 20/1 để đánh giá tình hình thực tế trước khi đưa ra bất kỳ quyết định chiến lược nào - một lập trường được nhiều nhà cung ứng và các hãng sản xuất ô tô khác đồng thuận.

Trong nhiệm kỳ đầu, Trump đã khéo léo vận dụng chiến lược đe dọa áp thuế nhắm vào từng quốc gia cụ thể, thậm chí từng hãng xe riêng biệt, nhằm thúc đẩy họ mở rộng sản xuất tại lãnh thổ Hoa Kỳ.

Đầu năm 2017, ngay khi Toyota công bố kế hoạch sản xuất mẫu sedan Corolla tại Mexico phục vụ thị trường Mỹ, Trump lập tức phản ứng mạnh mẽ trên nền tăng X rằng: "Tuyệt đối không! Hoặc xây dựng nhà máy tại Mỹ, hoặc chịu thuế biên giới nặng."

Chỉ trong vòng một năm sau đó, Toyota đã đổi hướng, công bố liên doanh trị giá 1.6 tỷ USD với Mazda tại Alabama, và Trump đã tuyên bố đây là một thắng lợi lớn.

Nhiệm vụ hàng đầu

Trước làn sóng bảo hộ mậu dịch của Mỹ và những biến động nghiêm trọng trong chuỗi cung ứng do đại dịch COVID-19, các nhà cung ứng hàng đầu đã chủ động đẩy mạnh chiến lược địa phương hóa sản xuất, nhằm phòng tránh tình trạng thiếu hụt linh kiện cũng như rủi ro từ thuế biên giới.

Xu hướng này càng được đẩy mạnh sau khi chính quyền Biden ban hành Đạo luật IRA. Khác với các chính sách trước đây, đạo luật này tập trung vào các biện pháp khuyến khích thay vì trừng phạt, thu hút làn sóng đầu tư mạnh mẽ vào thị trường Mỹ từ nhiều nhà cung ứng, trong đó có tập đoàn Dowlais của Anh. Họ đều nhắm đến các hợp đồng béo bở với các hãng xe đang tìm kiếm ưu đãi cho xe điện - mặc dù chính quyền Trump sắp tới đang nhắm tới việc điều chỉnh một số điều khoản của IRA.

Chia sẻ với Reuters, ông Nikolai Setzer, Tổng Giám đốc Tập đoàn Continental, cho biết sau nhiều năm kiên định thực hiện chiến lược địa phương hóa sản xuất tại mỗi khu vực để phục vụ khách hàng địa phương, tập đoàn Đức này hiện đang ít chịu tác động hơn so với phần còn lại của ngành công nghiệp ô tô và các đối thủ cạnh tranh.

Bên cạnh đó, Continental đang tích cực thúc đẩy các cuộc đàm phán với mạng lưới nhà cung ứng tại Bắc Mỹ, tìm kiếm nguồn linh kiện thay thế trong khu vực để né tránh tác động từ chính sách thuế quan. "Chúng tôi cam kết sẽ thực hiện chiến lược địa phương hóa ở bất cứ đâu khả thi và mang lại hiệu quả kinh tế."

Tại Mexico, Honda đang vận hành năng lực sản xuất ở mức 200,000 xe mỗi năm, với 80% sản lượng phục vụ thị trường Mỹ.

Trong phiên thảo luận bàn tròn tại hội nghị CES, ông Noriya Kaihara - Phó Chủ tịch điều hành Honda đã bày tỏ: "Tùy thuộc vào biến động của mức thuế, chúng tôi có thể buộc phải cân nhắc phương án dịch chuyển địa điểm sản xuất, có thể từ Mexico về Nhật Bản, hoặc từ Mexico sang một điểm đến chiến lược khác. Dù chưa đi đến quyết định cuối cùng, chúng tôi đang tích cực phân tích và hoạch định các phương án khả thi," ông Kaihara nhấn mạnh.

Trước nguy cơ đối mặt với các mức thuế cao mới đối với hàng hóa Trung Quốc, các nhà cung ứng đang càng quyết liệt trong việc tìm kiếm nguồn cung thay thế. Điển hình như Panasonic Energy - đối tác cung cấp pin cho Tesla, đã và đang đẩy mạnh chiến lược dịch chuyển chuỗi cung ứng về Bắc Mỹ. Cụ thể, họ đã ký kết thỏa thuận hợp tác với Novonix - nhà sản xuất vật liệu anot graphit tổng hợp, và Nouveau Monde Graphite - tập đoàn sản xuất graphit tự nhiên hàng đầu của Canada.

Trong cuộc trao đổi với Reuters, ông Allan Swan - Chủ tịch Panasonic Energy khu vực Bắc Mỹ tiết lộ rằng, trước thềm chính quyền Trump sắp nắm quyền, tập đoàn đang tăng tốc lộ trình loại bỏ hoàn toàn các thành phần xuất xứ Trung Quốc khỏi dây chuyền sản xuất pin tại Mỹ.

Theo ông Swan, dù hiện tại vật liệu từ Trung Quốc chỉ chiếm tỷ trọng khiêm tốn trong chuỗi cung ứng, nhưng mục tiêu chiến lược của họ là xây dựng một chuỗi cung ứng hoàn toàn độc lập với Trung Quốc.

"Đây là ưu tiên hàng đầu trong chiến lược của chúng tôi," ông Swan khẳng định.