Thủ tướng Shigeru Ishiba vừa công bố kế hoạch chi tiêu quy mô 13.9 nghìn tỷ yên (92 tỷ USD) nhằm giảm thiểu áp lực chi phí sinh hoạt. Gói ngân sách bổ sung này dự kiến sẽ được hoàn tất trong tuần. Liên minh cầm quyền cũng đang xem xét đề xuất cắt giảm thuế từ đảng đối lập, có thể làm sụt giảm nguồn thu khoảng 4 nghìn tỷ yên trong năm tài khóa tới.

Động thái này diễn ra trong bối cảnh BoJ từ bỏ chính sách lãi suất siêu thấp, tác động trực tiếp đến khối nợ công khổng lồ 1,100 nghìn tỷ yên - cao nhất trong nhóm nước phát triển và gần gấp đôi GDP quốc gia.

Trái ngược với xu hướng thắt chặt chính sách tài khóa tại các nền kinh tế phát triển, Nhật Bản vẫn duy trì chính sách chi tiêu mở rộng. Tuy nhiên, họ không thể tiếp tục dựa vào BoJ để duy trì chi phí vay nợ thấp. BoJ đã gỡ bỏ trần lãi suất vào tháng 3, đồng thời phát tín hiệu về việc thu hẹp quy mô mua trái phiếu và khả năng nâng lãi suất ngắn hạn từ mức 0.25% hiện tại.

Chi phí trả nợ dự kiến đạt 27 nghìn tỷ yên, chiếm 24% tổng chi ngân sách năm nay. Mặc dù lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm vẫn duy trì ở mức thấp, nhưng gánh nặng nợ có thể tăng đột biến nếu lợi suất leo thang.

Bộ Tài chính đang đối mặt thách thức lớn trong việc bù đắp khoảng trống khi BoJ giảm dần can thiệp vào thị trường trái phiếu chính phủ. Tỷ lệ nắm giữ trái phiếu của các ngân hàng thương mại đã giảm từ 41% xuống còn 14%. Việc thuyết phục các ngân hàng này mua trái phiếu chính phủ sẽ không dễ dàng, vì lợi suất thấp và quy định vốn nghiêm ngặt đã khiến họ e ngại. Phát hành quá nhiều trái phiếu ngắn hạn cũng không phải là giải pháp bền vững, vì nó làm tăng rủi ro thị trường và áp lực đảo nợ.

Mặc dù việc tìm kiếm các nhà đầu tư cá nhân và nước ngoài là một lựa chọn, nhưng khó có thể trông chờ họ trở thành nguồn tài trợ ổn định. Lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản 10 năm hiện đang ở mức thấp (khoảng 1%) và BoJ cam kết tăng lãi suất từ từ, nên trước mắt, việc phát hành trái phiếu chính phủ có vẻ chưa phải là vấn đề nan giải.

Tuy nhiên, Nhật Bản không còn nhiều thời gian để chần chừng trong việc cải tổ nền tài chính. Theo chuyên gia kinh tế Kyohei Morita của Nomura Securities, nếu nợ quốc gia bị hạ bậc xếp hạng tín nhiệm, chi phí vay vốn từ nước ngoài sẽ tăng cao, gây khó khăn cho cả ngân hàng lẫn doanh nghiệp. Nói cách khác, Nhật Bản cần hành động khẩn trương để tránh rơi vào một cuộc khủng hoảng tài chính tiềm tàng.