Nền kinh tế hiện đại không nên được điều hành bởi những cá nhân được thần thánh hóa. Ngân hàng trung ương càng độc lập trong việc điều hành chính sách tiền tệ thì càng có khả năng ứng phó với những biến động về giá cả, thất nghiệp và cả các cuộc khủng hoảng tài chính. Các nhà chức trách tiền tệ được trao quyền bởi các nhà lập pháp, nhưng phải duy trì sự độc lập khỏi chính trị. Uy tín và hiệu quả hoạt động của họ phụ thuộc vào nhận thức về quyền năng tuyệt đối - đôi khi ở mức độ không lành mạnh.

Như vậy, quốc hội Úc đang làm một việc có lợi cho tất cả mọi người bằng cách chống lại những thay đổi đáng kể trong cách hoạt động của Ngân hàng Dự trữ Australia (RBA). Những thay đổi này được chính phủ Đảng Lao động thúc đẩy, sau khi họ ủy quyền cho một bên thứ ba đánh giá và chỉ trích văn hóa của RBA, đồng thời kêu gọi những thay đổi lớn. Một số thay đổi được cho là rất có giá trị.

Trong khi đó, những thay đổi khác đòi hỏi phải thông qua đạo luật thì lại mang đến nhiều rắc rối hơn lợi ích. Lời khai gần đây của một cựu Bộ trưởng Tài chính và hai cựu Thống đốc RBA đã chỉ trích gay gắt những thay đổi được đề xuất. Một trong những khía cạnh bị chỉ trích là việc loại bỏ quyền phủ quyết các quyết định của RBA của Bộ trưởng phụ trách kinh tế.

Bạn có thể nghĩ rằng các cựu quan chức RBA sẽ hoàn toàn ủng hộ việc loại bỏ quyền phủ quyết các nhà hoạch định chính sách. Nhưng không phải vậy, bằng cách lên tiếng phản đối đề xuất này, hai người họ đã chạm đến một vấn đề nhạy cảm. Các tổ chức không do dân bầu ra không nên có quyền lực và tầm ảnh hưởng lớn hơn những người do dân bầu ra để đại diện cho họ. Nói cách khác, độc lập quá mức cũng là không tốt.

Một điều luật quy định về quyền phủ quyết ít được biết đến trước đây, đã tạo ra một liên minh bất ngờ. Cả Khối bảo thủ trung-hữu lẫn Đảng Xanh - vốn thường bất đồng quan điểm, đều không ủng hộ những thay đổi được đề xuất. Tuy nhiên, sự phản đối của các cựu Thống đốc RBA đáng kính là Ian Macfarlane và Bernie Fraser, những người đứng đầu ngân hàng trong giai đoạn ba thập kỷ nền kinh tế không suy thoái, mới là điều đáng lên án nhất. Họ đã từng ngồi vào ghế lãnh đạo, điều chỉnh lãi suất vay và đối phó với các chính trị gia. Điều đó khiến họ suy ngẫm về bản chất của quyền lực trong một nền dân chủ: Ai nắm giữ quyền lực và những người sử dụng quyền lực nên chịu những hạn chế gì?

Kể từ khi RBA được thành lập vào đầu những năm 1960, quyền phủ quyết chưa bao giờ được sử dụng và điều kiện để sử dụng nó cực kỳ cao. Cho đến khi đợt đánh giá được tiến hành, rất ít người biết đến điều khoản này. Tuy nhiên, những người ủng hộ sự độc lập hoàn toàn của Ngân hàng Trung ương muốn nó bị bãi bỏ. Ngược lại, những người có cái nhìn thực tế - những người đánh giá cao tính tự chủ tương đối, lại cho rằng quyền phủ quyết là cần thiết. Nhóm sau đúng. Mặc dù quyền độc lập được coi trọng ở những nơi như Mỹ và Châu Âu, nhưng nó không bao giờ là tuyệt đối.

Những thỏa thuận đôi khi có vẻ phức tạp và không rõ ràng, nhưng đó là điều bình thường, không phải lỗi. Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) gần như có quyền lực tuyệt đối về chính sách tiền tệ. Mặc dù vậy, ngân hàng này vẫn phải bảo vệ đồng Euro - một sản phẩm chính trị. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) lo ngại Quốc hội nhiều hơn là mối quan hệ với Nhà Trắng; Chủ tịch Jerome Powell luôn bắt đầu mọi cuộc họp báo bằng cách nhấn mạnh các nhiệm vụ do Đồi Capitol (Quốc hội Mỹ) giao phó. Lời khuyên của cựu Chủ tịch Ben Bernanke dành cho Janet Yellen khi bà chuẩn bị kế nhiệm ông vào năm 2014 là: "Quốc hội là sếp của chúng ta." Các quan sát viên chính phủ tham dự các cuộc họp của Ngân hàng Nhật Bản, giống như trường hợp của Ngân hàng Anh. Nếu Ngân hàng Anh không đạt được mục tiêu lạm phát, Thống đốc sẽ phải viết thư cho Bộ Tài chính giải thích điều gì đã xảy ra. Lãnh đạo Thái Lan có lý khi ông nói rằng nền kinh tế đang trì trệ và cần cắt giảm lãi suất ngay lập tức; tuy nhiên ngân hàng trung ương từ chối thực hiện theo.

Cựu thống đốc RBA Ian Macfarlane đã phát biểu trước các thượng nghị sĩ vào ngày 22 tháng 2: "Chúng ta phải thừa nhận rằng quyền độc lập của ngân hàng trung ương, dù là một điều tốt - và không ai thúc đẩy nó nhiều hơn tôi - không phải là quyền được ban tặng từ Thượng đế. Quyền lực này được các chính phủ do dân bầu ủy thác cho các ngân hàng trung ương vì họ cho rằng điều này sẽ dẫn đến việc ra quyết định tốt hơn. Nhưng những xung đột có thể nảy sinh, thường là những xung đột nhỏ… Cuối cùng, chính phủ do dân bầu phải được ưu tiên, nếu vấn đề đủ lớn."

Macfarlane và Fraser không hoàn toàn là vì lợi ích chung. Họ cảnh báo các nhà lập pháp về việc loại bỏ một điều khoản trong đạo luật vì lo ngại các nhà lãnh đạo tương lai có thể lợi dụng việc này để áp đặt những quy định khắt khe hơn nhằm củng cố quyền lực. Fraser đã gợi lên “bóng ma” về nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của Donald Trump, người đã từng suy xét đến việc sa thải Powell vào năm 2018, do ông chán ghét việc lãi suất tăng cao ở Mỹ. Fraser nói: “Sẽ không có quy trình nào có sẵn; Bạn sẽ phải thiết lập một quy trình mới. Rất có thể sẽ phải tùy cơ ứng biến”. Nói cách khác là “ma quen còn hơn quỷ lạ”.

Ngoài những khía cạnh rắc rối trong việc cải tổ RBA đang diễn ra tại quốc hội, Bộ trưởng Ngân khố Jim Chalmers còn mong muốn thành lập một hội đồng chính sách mới tập trung vào việc điều chỉnh lãi suất, đồng thời giao việc quản lý ngân hàng cho một nhóm tương tự hội đồng quản trị hiện tại. Ông đang tìm kiếm sự ủng hộ từ các đảng phái khác. Tuy nhiên, phe đối lập lại yêu cầu các thành viên của hội đồng quản trị hiện tại, những người vốn điều hành ngân hàng và quyết định lãi suất, sẽ không bị thay thế mà chỉ đơn giản là chuyển sang nhóm mới được thành lập. Vấn đề này có vẻ chỉ là thủ tục, nhưng điều cấp thiết bây giờ là ban quản trị hiện nay có quá ít người có năng lực để thách thức bộ máy quan liêu của RBA.

Sự tôn kính đối với RBA đã không còn. Có lẽ việc hai đảng cùng hợp tác trước thềm cuộc bầu cử quốc gia về một vấn đề nhạy cảm như tiền tệ là điều quá mong đợi. Mặc dù vậy, những tranh cãi xung quanh việc cải cách RBA cũng mang lại một lợi ích bất ngờ. Những người định hướng nền kinh tế trong quá khứ đã thẳng thắn thừa nhận: “Công chúng không nên trao quyền hoàn toàn cho những "ông trùm" về chính sách tiền tệ.” Các can thiệp lớn vào nền kinh tế kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2007-2009 cho thấy các ngân hàng trung ương giờ đây thuộc về tất cả mọi người. Quyền lực? Chắc chắn có. Nhưng thần thánh? Không hẳn là vậy.