Thị trường chứng khoán thường có xu hướng tăng trưởng ổn định nhưng gần đây đã tăng vọt với tốc độ nhanh hơn thường lệ. Kể từ cuối tháng 10, chứng khoán Mỹ đã tăng 21% và hiện cao hơn khoảng 5% so với mức đỉnh (thời điểm thiết lập mức ATH mới) vào tháng 1 năm 2022. Trong ngày 22 tháng 2, thị trường chứng khoán châu Âu lần đầu tiên cũng lập kỷ lục mới sau hai năm. Ấn Độ đã trải qua thời kỳ bùng nổ kéo dài nhiều năm nhờ sự lạc quan về nền kinh tế của nước này. Ngay cả chứng khoán Nhật Bản, vốn gắn liền với tình trạng trì trệ lâu nay, cuối cùng cũng đã vượt qua mức đạt được vào năm 1989 trước khi suy thoái kéo dài hàng thập kỷ. Đó là một hoạt động đáng chú ý. Kể từ năm 2010, chỉ số S&P 500 của chứng khoán Mỹ đã tăng trưởng thực tế 11% mỗi năm (sau khi trừ lạm phát).

Hiện tượng kể trên càng đáng chú ý hơn khi xét đến những gì thị trường đã phải đối mặt. Tiếp sau kỷ nguyên tiền rẻ là hai năm tăng lãi suất - và các nhà đầu tư trái phiếu vẫn đang đặt cược vào việc không cắt giảm thêm nữa. Một cuộc chiến thương mại đang diễn ra giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc; các cuộc chiến tranh đang hoành hành ở Ukraine, Trung Đông và các khu vực ở châu Phi. Các chính phủ trên toàn thế giới đang dần thiết lập xu hướng phi toàn cầu hóa để ủng hộ chính sách công nghiệp và chủ nghĩa bảo hộ. Nếu tất cả những điều đó vẫn chưa dập tắt được sức nóng trên thị trường cổ phiếu hiện nay thì điều gì sẽ xảy ra?

Một kết luận có thể xảy ra đó là: một bong bóng sắp vỡ, đặc biệt là ở Mỹ. Ở Phố Wall, các mức định giá sử dụng phương pháp liên quan tới các chỉ số thu nhập/ thị giá - trung bình cao hơn 80% so với thời kỳ cơn sốt dotcom vào cuối những năm 1990 và cao hơn 90% so với mức tăng trong năm 2021, trước khi lãi suất chạm đáy tăng. Các phép đo khác, chẳng hạn như mức độ tập trung (tỷ lệ thị trường chứng khoán do các doanh nghiệp hàng đầu nắm giữ) hoặc chênh lệch giá trị (định giá của các công ty đắt nhất so với công ty rẻ nhất), cũng cho thấy những tình trạng tương tự. Giá trị của 10% công ty hàng đầu của Mỹ xét trên tổng thể thị trường đã không còn cao kể từ cuộc khủng hoảng là một trong những nguyên nhân gây ra uộc Đại suy thoái những năm 1930. Và đừng quên một loại tài sản mới nổi trong ngành tài chính: Bitcoin lại đang giao dịch quanh mức 60,000 USD, chỉ kém mức đỉnh vào năm 2021.

Tuy nhiên, có những cơ sở khác để tin rằng sự sôi động của thị trường là hợp lý. Khi các ngân hàng trung ương trên toàn thế giới thắt chặt chính sách tiền tệ với tốc độ chưa từng thấy, nhiều nhà phân tích đã cảnh báo về nguy cơ suy thoái và lợi nhuận doanh nghiệp sụt giảm. Đầu năm 2023, các chuyên gia Phố Wall ước tính GDP của Mỹ chỉ tăng 0.7%. Cuối cùng, con số này tăng gấp ba lần dự báo. Một loạt công ty đang công bố kết quả kinh doanh khả quan, bao gồm các nhà bán lẻ như Walmart và các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản như Toyota.

Nền kinh tế tiếp tục đưa ra nhiều thách thức. Cục Dự trữ Liên bang chi nhánh tại Atlanta đã đưa ra dự báo thường xuyên phổ biến về tăng trưởng kinh tế hàng năm của Mỹ trong quý đầu tiên của năm nay là 3.2%. Bất chấp sự suy thoái ở Trung Quốc – nơi có thị trường suy thoái là một ngoại lệ đối với xu hướng toàn cầu – IMF cũng đã nâng cao dự đoán tăng trưởng toàn cầu.

Niềm tin của nhà đầu tư được thúc đẩy bởi niềm tin vào trí tuệ nhân tạo (AI). Đây không phải là một ảo tưởng giống như chatgpt. Vào ngày 22 tháng 2, việc công bố thu nhập của Nvidia, công ty có vị trí vững chắc trên thị trường chip bán dẫn quan trọng để đào tạo các mô hình AI đã đẩy giá cổ phiếu lên cao. Vào tháng 10 năm 2022, ngay trước khi Openai phát hành chatbot nổi tiếng hiện nay, Nvidia đã kiếm được khoảng 3 tỷ USD lợi nhuận gộp mỗi quý, chủ yếu từ việc bán card đồ họa cho game thủ. Trong ba tháng tính đến cuối tháng 1 năm 2024, Nvidia đã kiếm được 17 tỷ USD lợi nhuận gộp với tỷ suất lợi nhuận là 76%. Giá cổ phiếu của công ty đã tăng gấp 5 lần trong thời gian đó, nhưng thu nhập của công ty thậm chí còn tăng nhanh hơn. Nói cách khác, sự nhiệt tình đã thúc đẩy Nvidia đạt mức định giá thị trường chứng khoán lên tới gần 2 nghìn tỷ USD không phải dựa trên sự cường điệu kiểu dotcom mà dựa trên lợi nhuận ròng.

Tuy nhiên, việc đánh giá sự bùng nổ là hợp lý không có nghĩa là việc đổ xô đi mua cổ phiếu là điều khôn ngoan. Những gì xảy ra tiếp theo khó có thể khiến nhà đầu tư vui mừng. Điều đó một phần là do sự phấn khích đặc biệt về AI vượt xa Nvidia đến các thành viên khác trong nhóm các công ty công nghệ "Magnificent 7", chẳng hạn như Microsoft, những công ty có chiến lược thương mại trong thời đại AI vẫn chưa rõ ràng. Các công ty này đang tích lũy bộ xử lý Nvidia với hy vọng hoạt động kinh doanh trí tuệ nhân tạo của họ sẽ phát triển theo cách nào đó. Tuy nhiên, vẫn còn phải xem họ sẽ giải quyết những khó khăn cơ bản như thế nào với các mô hình ngôn ngữ lớn của mình. Rất nhiều công ty khởi nghiệp muốn sở hữu vị thế của Big 7 và sự cạnh tranh sẽ giúp kiểm soát lợi nhuận - ngay cả Nvidia.

Ở một số nơi, sự lạc quan về công nghệ đóng vai trò là nền tảng cho tăng trưởng năng suất trên toàn nền kinh tế. Bài học từ các công nghệ chủ chốt trước đây là cần có thời gian để tìm ra cách khai thác chúng. Các doanh nghiệp luôn thảo luận về AI, nhưng nó vẫn đang ở giai đoạn thử nghiệm. Kết quả là, ngay cả khi trí tuệ nhân tạo có mục tiêu cách mạng hóa xã hội hoàn toàn, các nhà đầu tư ngày nay vẫn có thể khó xác định công ty nào sẽ thu được lợi nhuận. Những người tin vào sự bùng nổ dotcom đã đúng về sức mạnh biến đổi của Internet, tuy nhiên họ vẫn thua lỗ.

Nếu mọi thứ vẫn ổn định vào thời điểm này, giá trị sẽ không tăng cao hơn nhiều. Xu hướng tăng thu nhập tính theo phần trăm GDP dường như đã đi đến hồi kết. Sự tăng trưởng vượt bậc của lợi nhuận trong những thập kỷ gần đây là chỉ xảy ra một lần, do chi phí vay và thuế giảm. Chừng nào lạm phát còn tồn tại và ngân sách chính phủ bị dàn trải thì sự suy giảm đó không thể tái diễn; trên thực tế, nó có thể bị đảo ngược.

Để kiếm được lợi nhuận thực tế vừa phải ở mức 4% mỗi năm trong thập kỷ tới, các tập đoàn của Mỹ sẽ cần tăng lợi nhuận cơ bản của mình lên khoảng 6% mỗi năm, gần đạt mức hiệu suất cao nhất sau chiến tranh. Không có gì ngạc nhiên khi một nhà đầu tư lão làng như Warren Buffett nhận thấy quỹ của mình “không có khả năng” kiếm được siêu lợi nhuận và duy trì lượng tiền mặt ở mức rất lớn.

Lời kết về triển vọng u ám sắp tới

Đầu tư vào cổ phiếu có thể là một thách thức và mức độ hấp dẫn sẽ giảm bớt. Có lẽ sự phấn khích của AI sẽ khiến bong bóng kiểu dotcom vỡ tung. Một cuộc chiến tranh hoặc khủng hoảng khác có thể dẫn tới sự sụp đổ. Ngoài ra, giá có thể vẫn trì trệ trong một thị trường giá xuống vừa phải và phải mất nhiều năm mới đảo ngược được. Dù con đường dẫn đến sự thất vọng là gì, sẽ không có ai lặp lại kết luận rõ ràng của ngày hôm nay: rằng các nhà đầu tư vào cổ phiếu, đặc biệt là những người ở Hoa Kỳ, đã có một thời kỳ hoàng kim.