Tổng thống Trump từ lâu đã sử dụng thuế quan như một công cụ mạnh mẽ để ép buộc các quốc gia tuân theo yêu cầu của Mỹ. Tuy nhiên, các yêu cầu của ông lại không rõ ràng, tạo cơ hội để ông tuyên bố chiến thắng khi thấy phù hợp.

Trump đã yêu cầu Canada và Mexico ngừng dòng người di cư và hạn chế vận chuyển fentanyl, nhưng lại không đưa ra tiêu chí cụ thể để đánh giá mức độ hợp tác. Khi được hỏi liệu Thủ tướng Canada, Justin Trudeau, có thể làm gì để tránh thuế quan, ông Trump chỉ trả lời: “Tôi không biết.”

“Canada, giống như tất cả các quốc gia khác, đều có thặng dư thương mại lớn với chúng ta,” ông Trump nói. “Tôi muốn Canada trở thành bang thứ 51 của chúng ta.”

Cuối cùng, ông quyết định hoãn áp thuế đối với Canada và Mexico trong 30 ngày, tránh một cuộc khủng hoảng có thể làm chao đảo nền kinh tế toàn cầu. Ông khẳng định đã ép được hai nước láng giềng nhượng bộ, với Canada bổ nhiệm quan chức đặc trách fentanyl và thành lập lực lượng chống tội phạm có tổ chức, còn Mexico cam kết cử 10,000 thành viên Vệ binh Quốc gia đến tăng cường kiểm soát biên giới với Mỹ.

Tuy nhiên, những biện pháp này không rõ ràng là nhượng bộ lớn. Thủ tướng Trudeau sau đó chỉ ra rằng các hành động này đã nằm trong kế hoạch kiểm soát biên giới trị giá 1.3 tỷ USD của Canada, bao gồm việc triển khai thêm công nghệ và nhân lực. Theo dữ liệu liên bang, lượng fentanyl bị thu giữ tại biên giới Mỹ-Canada chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ trong tổng số.

Mexico cũng đã tăng cường kiểm soát biên giới trước khi Trump đưa ra đe dọa thuế, dẫn đến sự sụt giảm đáng kể các vụ xâm nhập trái phép. Trong bốn tháng đầu của nhiệm kỳ Tổng thống Claudia Sheinbaum, các lực lượng an ninh Mexico đã tịch thu nhiều fentanyl và tăng cường các chiến dịch triệt phá phòng thí nghiệm ma túy, góp phần giảm tỷ lệ tử vong do dùng quá liều tại Mỹ sau nhiều năm gia tăng liên tiếp.

“Ông ấy phát triển trong hỗn loạn, ông ấy phát triển trong sự bất ổn,” John Feeley, cựu đại sứ Mỹ tại Panama và phó trưởng phái đoàn tại Mexico, nhận định về ông Trump. “Ông ấy không cần một chỉ số cụ thể. Nếu nghĩ rằng ông ấy ngồi trước một bảng tính, bạn đã sai lầm. Ông ấy chỉ đơn giản là nhìn vào các tiêu đề tin tức.”

Sự mơ hồ trong các yêu cầu của ông Trump có lẽ chính là một phần trong chiến lược của ông, không khác gì mối đe dọa thuế quan. Việc để những yêu cầu này trở thành một bí ẩn giúp ông dễ dàng quyết định thời điểm kết thúc đàm phán.

Karoline Leavitt, thư ký báo chí Nhà Trắng, khẳng định vào hôm thứ Hai rằng ông Trump đã “rõ ràng một cách đáng kinh ngạc” về lý do áp thuế.

“Làn sóng fentanyl và người di cư qua biên giới phía nam và phía bắc mà chúng ta đã chứng kiến,” bà Leavitt chia sẻ. “Tổng thống đang làm rõ với cả Canada và Mexico rằng Mỹ không còn là bãi rác cho những loại thuốc men chết người và con người nhập cư trái phép.”

Canada đã nỗ lực trực tiếp chứng minh rằng họ đã thực hiện nhiều biện pháp mà ông Trump yêu cầu. Mélanie Joly, Bộ trưởng Ngoại giao Canada, đã đến Mỹ năm lần kể từ khi ông Trump nhậm chức, khiến Tom Homan, quan chức phụ trách biên giới của ông Trump, cảm thấy lạc quan về kết quả công việc của họ.

Trong một cuộc phỏng vấn, bà Joly cho biết bà đã gặp ông Homan tại Washington vào thứ Sáu và chia sẻ bản giải thích dài hai trang kèm video quay theo thời gian, nhằm chứng minh Canada đang nghiêm túc trong việc bảo vệ an ninh biên giới.

Ông Homan cho biết trong một cuộc phỏng vấn cuối tuần rằng Canada đã “cải thiện” tình hình an ninh biên giới, nhưng ông Trump vẫn cảm thấy “họ chưa làm đủ, và đó sẽ là quyết định của ông ấy.”

Ông Trump tiếp tục duy trì mối đe dọa áp thuế đối với Canada cho đến ngày thứ Hai.

Lời hứa của Mexico về việc tăng cường an ninh biên giới có thể hỗ trợ ông Trump trong việc áp dụng các hạn chế nghiêm ngặt nhằm ngăn chặn làn sóng người di cư. Tuy nhiên, một số quan chức Mỹ đã bày tỏ lo ngại rằng Mexico không kiên định trong việc ưu tiên các biện pháp bảo vệ biên giới.

Thực tế, Mexico đã đồng ý tăng cường kiểm soát biên giới từ khoảng một năm trước, sau khi chính quyền Biden bày tỏ lo ngại về khả năng kiểm soát biên giới của Mexico. Tình trạng vượt biên trái phép đã giảm đáng kể. Mexico cũng đã đồng ý triển khai 10,000 quân nhân để hỗ trợ kiểm soát di cư vào năm 2021, mà không cần phải đối mặt với đe dọa thuế quan. Bà Leavitt cho biết đợt triển khai này sẽ mang tính lâu dài.

Chỉ trong hai tuần kể từ khi nhậm chức, ông Trump đã cho thấy sẵn sàng sử dụng các biện pháp mạnh mẽ trên trường quốc tế. Ông từng đe dọa áp thuế đối với Colombia vì từ chối cho phép các chuyến bay quân sự Mỹ đưa người di cư bị trục xuất, và Colombia đã nhanh chóng nhượng bộ.

Andrew Selee, Chủ tịch Viện Chính sách Di cư, cho rằng hiện vẫn chưa rõ Mexico và Canada cần làm gì để tránh thuế quan từ Mỹ. Tuy nhiên, ông cho rằng trong thời gian chờ đợi, cả ông Trump và bà Sheinbaum đều có thể thu về lợi ích chính trị từ cuộc đối thoại này.

Ông Trump có thể tự hào về việc đã đạt được sự đồng ý triển khai quân đội tại biên giới, trong khi bà Sheinbaum có thể ghi nhận những nỗ lực của mình trong việc đối mặt trực tiếp với ông Trump.

"Chính phủ Mexico có thể muốn biết kết quả cuối cùng là gì, nhưng tính linh hoạt của cuộc đàm phán có thể thực sự có lợi cho cả hai bên," ông Selee nhận xét.