Vào thứ Tư, thị trường chứng khoán Trung Quốc đã trải qua một ngày giảm mạnh, chấm dứt một đợt phục hồi ấn tượng trước đó. Chỉ số CSI 300, chỉ số chính của thị trường chứng khoán nước này, đã giảm 7.1%, mức giảm lớn nhất trong một ngày kể từ tháng 2/2020. Nguyên nhân chính là do thông báo về gói kích thích tài khóa mà nhiều người mong đợi không được công bố, khiến các nhà đầu tư cảm thấy lo lắng vì thiếu thông tin rõ ràng về các biện pháp hỗ trợ từ chính phủ Bắc Kinh nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Trước đó, nhiều nhà đầu tư hy vọng rằng các biện pháp nới lỏng chính sách tiền tệ được công bố nhằm hỗ trợ thị trường chứng khoán và bất động sản sẽ dẫn đến việc chi tiêu tài khóa để khuyến khích doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Tuy nhiên, sau cuộc họp báo vào thứ Ba, khi nhiều người kỳ vọng sẽ nhận được thông tin chi tiết hơn, thì tình hình vẫn không thay đổi. Hiện tại, sự chú ý đang tập trung vào cuộc họp báo của Bộ Tài chính vào thứ Bảy, nơi sẽ bàn về việc "tăng cường điều chỉnh tài khóa" để ứng phó với tình hình hiện tại.

Trong cuộc họp báo vào thứ Ba, Zheng Shanjie, chủ tịch Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia, đã cam kết tăng tốc phát hành trái phiếu để hỗ trợ nền kinh tế, với khoảng 200 tỷ nhân dân tệ (tương đương 28 tỷ USD) từ ngân sách năm tới sẽ được dành cho các dự án chi tiêu và đầu tư. Ông cũng gợi ý về việc thực hiện các biện pháp nhằm ổn định lĩnh vực bất động sản, thúc đẩy thị trường tài chính để đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế khoảng 5% trong năm nay.

Tuy nhiên, những thông báo này đã không thuyết phục được các nhà đầu tư. Thị trường chứng khoán Hồng Kông và Trung Quốc đã trải qua một ngày tồi tệ, với chỉ số Hang Seng ghi nhận mức giảm lớn nhất kể từ tháng 10/2008. Chỉ số CSI 300, mặc dù đã tăng hơn 33% trong tháng trước, nhưng cũng chấm dứt chuỗi tăng 10 ngày vào thứ Tư.

Liệu các nhà đầu tư có hiểu nhầm rằng một gói kích thích lớn sắp được công bố?

Ủy ban Phát triển và Cải cách Quốc gia (NDRC) khó có khả năng công bố một gói kích thích tài khóa lớn. Là một cơ quan nhà nước quyền lực, NDRC chủ yếu tập trung vào việc thực hiện và giám sát các chính sách, chứ không phải là cơ quan hình thành chính sách trung ương.

Rory Green, người đứng đầu nghiên cứu Trung Quốc tại TS Lombard, cho biết có thể đã có sự kỳ vọng quá mức về kế hoạch của chính quyền Bắc Kinh đối với gói kích thích tài khóa sau khi một tuyên bố của Bộ Chính trị vào cuối tháng 9 cam kết sẽ hỗ trợ mạnh mẽ hơn. Ông nhận định rằng gói kích thích tiền tệ được Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc công bố “khá thất vọng” và không cho thấy một sự thay đổi trong cách tiếp cận tăng trưởng. Ông nói: “Họ vẫn đang trong khuôn khổ ổn định hơn là tái tăng trưởng.”

Xu Zhong, người đứng đầu cơ quan quản lý thị trường liên ngân hàng Trung Quốc và là một bình luận viên có ảnh hưởng, đã cảnh báo các nhà đầu tư không nên hiểu nhầm thông báo của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc như là dấu hiệu cho thấy ngân hàng trung ương đang mua cổ phiếu. Ông cũng bày tỏ lo ngại về việc các quỹ đầu tư sử dụng đòn bẩy để mua cổ phiếu, một yếu tố đã góp phần vào bong bóng thị trường chứng khoán Trung Quốc năm 2015. Nhiều nhà phân tích cho rằng cảnh báo của Xu đã giúp giảm bớt sự phấn khích thái quá trên thị trường.

Thực sự có một gói kích thích tài khóa?

Mặc dù NDRC chưa đưa ra thông tin mới, nhiều nhà quan sát vẫn hy vọng rằng các kế hoạch cụ thể hơn sẽ được công bố trong những tuần tới, đặc biệt là sau cuộc họp báo của Bộ Tài chính sắp tới. Vào thứ Ba, NDRC cho biết họ đang “phối hợp với các bộ phận liên quan để mở rộng đầu tư hiệu quả” và sẽ “thực hiện và tăng tốc hoàn toàn” các bước đã được nêu ra trong tuyên bố của Bộ Chính trị. Tuyên bố này được các nhà phân tích của HSBC đánh giá là “tích cực”. Họ cũng nhấn mạnh rằng sẽ có “cơ hội hành động” khác khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội Nhân dân họp vào cuối tháng 10.

Các nhà phân tích của Goldman Sachs cho biết bất kỳ gói kích thích lớn nào cũng cần sự hợp tác của nhiều bộ ngành khác nhau. Họ chỉ ra rằng đã có các cuộc họp không chính thức giữa Bộ Tài chính, cơ quan quản lý nhà ở và Bộ Chính trị, nhóm lãnh đạo hàng đầu của Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Tuy nhiên, các nhà phân tích của CreditSights cảnh báo rằng, trong khi “còn quá sớm để loại trừ bất kỳ gói kích thích tài khóa bổ sung nào,” quy mô của gói này “có thể không đạt kỳ vọng của thị trường.”

Gói kích thích tài khóa sẽ như thế nào?

Các nhà đầu tư đang đưa ra nhiều dự đoán về quy mô của gói kích thích tài khóa, với các ước tính dao động từ 1,000 tỷ đến 10,000 tỷ RmB. Theo Citi, một con số hợp lý cho năm nay là khoảng 3,000 tỷ RmB , bao gồm:

• 1,000 tỷ RmB để bù đắp thiếu hụt doanh thu của chính quyền địa phương,
• 1,000 tỷ RmB cho thúc đẩy tiêu dùng,
• 1,000 tỷ RmB để tái cấp vốn cho các ngân hàng.

Rory Green cho rằng hỗ trợ các ngân hàng lớn không phải là điều cấp thiết, nhưng nếu những khoản tiền này được chuyển đến các ngân hàng nhỏ hơn đang gặp khó khăn do khủng hoảng bất động sản, thì đây có thể là một bước đi tích cực. Nicholas Yeo, người đứng đầu bộ phận cổ phiếu Trung Quốc tại Abrdn, nhấn mạnh rằng vấn đề chính không phải là thiếu tín dụng, mà là thiếu nhu cầu. Để gói kích thích có tác động lâu dài cần phải thúc đẩy tiêu dùng mạnh mẽ hơn.

Liệu gói kích thích có đủ để “cứu vãn” nền kinh tế Trung Quốc?

Trong bốn năm qua, cả nhà đầu tư và người dân Trung Quốc đều hy vọng rằng chính quyền của Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ ưu tiên tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu các biện pháp kích thích tài khóa có đủ khả năng phục hồi lòng tin sau những thiệt hại do đại dịch, sự sụp đổ của lĩnh vực bất động sản, và việc tăng cường kiểm soát của đảng đối với nền kinh tế.

Aaditya Mattoo, nhà kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới khu vực Đông Á và Thái Bình Dương, cho biết những vấn đề cấu trúc như dân số già hóa nhanh và hệ thống bảo trợ xã hội yếu kém đang khiến các hộ gia đình phải tiết kiệm thay vì chi tiêu. Những vấn đề này khó có thể được giải quyết chỉ bằng quy mô hoặc phạm vi của gói kích thích.

Bên cạnh đó, sự do dự của chính quyền Bắc Kinh trong việc thực hiện thêm các biện pháp cũng phản ánh mối quan tâm về việc giữ lại nguồn lực cho một gói kích thích lớn hơn nếu Donald Trump, người đã đe dọa áp đặt thuế cao hơn đối với hàng xuất khẩu của Trung Quốc, thắng cử trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ tháng tới. Rory Green nhận định: “Có sự thận trọng quanh yếu tố Trump, liệu họ có cần chuẩn bị cho khả năng một cuộc chiến thương mại lớn trong năm tới hay không.”