Những trader lướt sóng tiền kỹ thuật số trở thành một thế lực trên Phố Wall. PayPal có 392 triệu người dùng, một dấu hiệu cho thấy Mỹ đang bắt kịp những gã khổng lồ thanh toán kỹ thuật số của Trung Quốc. Tuy nhiên, những điều ít được chú ý nhất trên lằn ranh giữa công nghệ và tài chính thường có khả năng trở thành cuộc cách mạng nhất: đó là việc tạo ra các loại tiền kỹ thuật số của chính phủ, cho phép mọi người gửi tiền trực tiếp vào ngân hàng trung ương, bỏ qua các tổ chức cho vay khác.

Những “govcoins” này là một dạng tiền mới. Chúng hứa hẹn sẽ làm cho ngành tài chính hoạt động tốt hơn nhưng cũng sẽ chuyển quyền lực từ cá nhân sang nhà nước, thay đổi địa chính trị và thay đổi cách phân bổ vốn. Chúng phải được tiếp cận cùng sự lạc quan và khiêm tốn.

Một thập kỷ trước, khi Lehman Brothers sụp đổ, Paul Volcker, cựu lãnh đạo Cục Dự trữ Liên bang, đã than phiền rằng sự đổi mới hữu ích cuối cùng của ngân hàng chính là cây ATM. Kể từ cuộc khủng hoảng, ngành công nghiệp này đã nâng tầm cuộc chơi của mình. Các ngân hàng đã hiện đại hóa hệ thống ngân hàng kém cỏi của họ. Các cá nhân đã xây dựng một thế giới “tài chính phi tập trung” thử nghiệm, trong đó Bitcoin là hiện tượng nổi tiếng nhất, chứa một loạt các token, cơ sở dữ liệu và đường dẫn tương tác ở các mức độ khác nhau với tài chính truyền thống. Trong khi đó, các công ty cung cấp “nền tảng” tài chính hiện có hơn 3 tỷ khách hàng sử dụng ví điện tử và ứng dụng thanh toán. Ngoài PayPal còn có các ông lớn khác như Ant Group, Grab và Mercado Pago, Visa, và cả Facebook.

Các đồng tiền kỹ thuật số của chính phủ hoặc ngân hàng trung ương là bước tiếp theo nhưng chúng đi kèm với một bước ngoặt, bởi vì chúng sẽ tập trung quyền lực vào nhà nước thay vì truyền bá nó qua các mạng lưới hoặc trao nó cho các công ty độc quyền tư nhân. Ý tưởng đằng sau chúng rất đơn giản. Thay vì giữ tài khoản ở ngân hàng thương mại, bạn sẽ làm trực tiếp với ngân hàng trung ương thông qua giao diện giống với các ứng dụng như Alipay hoặc Venmo. Thay vì viết séc hoặc thanh toán trực tuyến bằng thẻ, bạn có thể sử dụng hệ thống giá rẻ của ngân hàng trung ương. Và tiền của bạn sẽ được đảm bảo bởi uy tín tuyệt đối của nhà nước, chứ không phải một ngân hàng có thể lung lay. Bạn muốn mua một chiếc bánh pizza hoặc giúp đỡ một người anh chị em đang gặp khó khăn tài chính? Bạn không cần gọi tới Citigroup hoặc trả phí cho Mastercard nữa, NHTW Anh và Fed luôn sẵn sàng phục vụ bạn.

Bước chuyển mình này của các NHTW, từ địa vị quý tộc tài chính trở thành một người lao động bình thường có vẻ còn xa vời, nhưng nó đang xảy ra. Hơn 50 NHTW, đại diện cho phần lớn GDP toàn cầu, đang khám phá tiền kỹ thuật số. Bahamas đã phát hành tiền kỹ thuật số. Trung Quốc đã triển khai thí điểm đồng nhân dân tệ điện tử của mình cho hơn 500,000 người. EU muốn có một đồng euro ảo vào năm 2025, Anh đã phát triển một đột nghiên cứu. Và Mỹ, bá chủ tài chính của thế giới, đang xây dựng ý tưởng cho một đồng đô la điện tử.

Một động lực cho các chính phủ và NHTW là nỗi sợ mất kiểm soát. Ngày nay các ngân hàng trung ương khai thác hệ thống ngân hàng để khuếch đại chính sách tiền tệ. Nếu các khoản thanh toán, tiền gửi và cho vay chuyển từ các ngân hàng sang lĩnh vực kỹ thuật số do tư nhân điều hành, các ngân hàng trung ương sẽ phải vật lộn để quản lý chu kỳ kinh tế và bơm tiền vào hệ thống trong thời kỳ khủng hoảng. Các mạng lưới cá nhân không được giám sát có thể làm nảy sinh những hành vi gian lận và lạm dụng quyền riêng tư.

Một động lực khác là lời hứa về một hệ thống tài chính tốt hơn. Trong điều kiện lý tưởng, tiền đóng vai trò một kho lưu trữ giá trị đáng tin cậy, một đơn vị tính toán ổn định và một phương tiện thanh toán hiệu quả. Tuy nhiên hệ thống tiền tệ ngày nay mang nhiều điểm yếu. Những người gửi tiền không có bảo hiểm có thể bị thiệt hại nếu ngân hàng phá sản, Bitcoin không được chấp nhận rộng rãi và thẻ tín dụng đắt đỏ. Các loại tiền điện tử của chính phủ sẽ ghi điểm vì chúng được nhà nước bảo đảm và chi phí rẻ.

Do đó, govcoins có thể cắt giảm chi phí hoạt động của ngành tài chính toàn cầu, vốn lên tới hơn 350 đô la một năm cho mỗi người trên Trái đất. Giúp 1.7 tỷ người không có tài khoản ngân hàng có thể tiếp cận được thế giới tài chính. Các loại tiền kỹ thuật số của chính phủ cũng có thể mở rộng bộ công cụ của các chính phủ bằng cách cho phép họ thực hiện thanh toán ngay lập tức cho người dân và cắt giảm lãi suất xuống dưới 0. Đối với người dùng thông thường, sự hấp dẫn của một phương tiện thanh toán phổ thông miễn phí, an toàn, tốc độ cao là điều hiển nhiên.

Tuy nhiên, chính sự hấp dẫn này lại tạo ra những nguy hiểm. Không bị giới hạn, govcoin có thể nhanh chóng trở thành một lực lượng thống trị trong lĩnh vực tài chính, đặc biệt nếu hiệu ứng mạng khiến mọi người khó từ chối. Chúng có thể gây bất ổn cho các ngân hàng, bởi nếu hầu hết các cá nhân và công ty cất giữ tiền mặt của họ tại ngân hàng trung ương, những người cho vay sẽ phải tìm các nguồn khác để đảm bảo cho các khoản vay của họ.

Nếu các ngân hàng thương mại bị cạn kiệt nguồn vốn, thì một bên nào đó sẽ phải thực hiện việc cho vay để thúc đẩy hoạt động kinh doanh. Điều này có thể khiến hoạt động phân bổ nguồn vốn bị tác động bởi cơ chế quan liêu. Khi khủng hoảng xảy ra, sự hỗn loạn của những người gửi tiết kiệm tại ngân hàng trung ương có thể tạo ra một cuộc tháo chạy khỏi các ngân hàng.

Khi đã phát triển, govcoins có thể trở thành công cụ hữu hiệu để nhà nước kiểm soát công dân: hãy nghĩ đến các khoản tiền phạt điện tử ngay lập tức nếu ai đó có hành vi xấu. Chúng cũng có thể thay đổi địa chính trị, bằng cách thiết lập con đường cho các khoản thanh toán xuyên biên giới, hoặc trở thành thứ thay thế cho đồng đô la, đơn vị tiền tệ dự trữ của thế giới và là trụ cột của Mỹ. Triều đại của đồng bạc xanh một phần dựa trên thị trường vốn mở và quyền tài sản của Mỹ, mà Trung Quốc không thể địch lại, nhưng nó cũng dựa vào các hệ thống thanh toán cũ, các quy ước trì trệ và không còn phù hợp. Các quốc gia nhỏ lo ngại rằng thay vì sử dụng tiền địa phương, người dân có thể chuyển sang sử dụng tiền điện tử nước ngoài, gây ra hỗn loạn trong nước.

Các chính phủ và các công ty tài chính cần chuẩn bị cho sự thay đổi lâu dài về cách thức hoạt động của tiền tệ, điều này có ý nghĩa quan trọng tương tự như cuộc cách mạng tiền kim loại hoặc thẻ thanh toán. Tăng cường các luật về quyền riêng tư, cải cách hoạt động điều hành của các ngân hàng trung ương và chuẩn bị để các ngân hàng thương mại có một vai trò ngoại vi hơn. Tiền tệ kỹ thuật số của nhà nước là thử nghiệm tuyệt vời tiếp theo trong lĩnh vực tài chính và chúng hứa hẹn sẽ mang lại nhiều hiệu quả hơn so với những cây ATM khiêm tốn.