Covid-19 đang làm đảo lộn chủ nghĩa tư bản
Suy thoái là một cơ chế phân loại của chủ nghĩa tư bản. Các doanh nghiệp yếu kém thu hẹp hoặc phá sản, trong khi đó các doanh nghiệp mạnh hơn mở rộng. Nhưng vào năm 2020, quá trình hủy diệt sáng tạo không diễn ra như thường thấy.
Đợt suy thoái lần này là kết quả của cuộc khủng hoảng sức khỏe chứ không phải là sự sụp đổ về tài chính hay lo lắng về lạm phát; do vậy các công ty thất bại và thành công theo cách riêng: Sự bùng nổ của livestreaming và sự lao dốc của các công ty du lịch. Trong khi đó nhà nước tung ra các gói hỗ trợ khổng lồ nhằm che đậy quy mô khủng khiếp của "cuộc thanh trừng" các doanh nghiệp. Và "vụ thảm sát" sẽ trở nên rõ ràng hơn khi quy mô các gói kích thích giảm dần và xuất hiện nhiều doanh nghiệp phá sản. Các doanh nghiệp lành mạnh sẽ tăng cường đầu tư, mang lại cho họ lợi thế lâu dài. Tuy nhiên những kẻ đứng đầu sẽ phải đối mặt với môi trường mới, nơi 3 nguyên lý kinh doanh hiện đại: ưu tiên lợi ích cổ đông, toàn cầu hóa và hạn chế sự can thiệp của chính phủ - đang thay đổi.
Suy thoái hiếm khi xảy ra nhưng chúng xảy ra nhanh chóng: Kể từ sau Thế chiến thứ 2, khoảng thời gian nước Mỹ rơi vào suy thoái chỉ chiếm 14% tổng thời gian. Nhưng chúng có tác động sâu sắc tới cấu trúc doanh nghiệp. Trong 3 lần lao dốc quá khứ, giá cổ phiếu của các công ty Mỹ thuộc top đầu trong số 10 ngành đã tăng trung bình 6%, trong khi giá cổ phiếu của nhóm phân loại dưới cùng giảm 44%.
Ở cuộc suy thoái lần này, kẻ chiến thắng đã lộ diện rõ ràng. Triển vọng của thung lũng Silicon đã tích cực hơn khi người dùng chuyển sang sử dụng dịch vụ kỹ thuật số. Các doanh nghiệp Trung Quốc cũng có bước nhảy vọt. Nền kinh tế của họ đã vượt trội hơn so với hầu hết phần còn lại của thế giới và làn sóng IPO, bao gồm cả Nongfu Spring, ông trùm nước giải khát đóng chai, thể hiện sức mạnh và chiều sâu của các doanh nghiệp Trung Quốc. Vốn hóa thị trường của nhóm doanh nghiệp này trên thị trường chứng khoán thế giới (bao gồm cả Hồng Kông) hiện là 17%, tăng từ 15% trước đại dịch và 13% một thập kỷ trước.
Người thắng kẻ thua
Một số câu chuyện thành công còn bất ngờ hơn. Gia đình Poonawalla ở Ấn Độ, những người cho đến gần đây vẫn nổi tiếng với các trang trại nuôi ngựa giống cũng như kinh doanh vắc-xin, đã chứng kiến tài sản của họ tăng 62% lên 14 tỷ USD, theo Bloomberg. Ngành vận tải container đã mất nhiều năm để hợp nhất thành một cấu trúc hiệu quả và nỗ lực đã được đền đáp, với Maersk, công ty lớn nhất, dự đoán lợi nhuận vững chắc vào năm 2020 bất chấp sự sụt giảm trong thương mại. SoftBank, một tập đoàn Nhật Bản nổi tiếng với những vụ đặt cược công nghệ và những khoản nợ khổng lồ, đã biến khủng hoảng thành cơ hội bằng cách công bố bán tài sản trị giá 80 tỷ USD. Các công ty khai thác vàng, từ lâu được coi là "tiền chết", đang trở lại xu hướng tăng bởi vì một số nhà đầu tư nghĩ rằng chính phủ kích thích lớn sẽ dẫn đến một đợt lạm phát, trong đó vàng thỏi là một trong số ít tài sản giữ được giá trị của nó.
Còn những người thua cuộc thì sao? Đánh giá về điểm mấu chốt, hoạt động kinh doanh đang ở tình trạng tồi tệ hơn so với thời kỳ khủng hoảng nợ dưới chuẩn: trong nửa đầu năm 2020, hơn 40% trong số 3,000 công ty niêm yết hàng đầu của Mỹ làm ăn thua lỗ, so với chỉ hơn một phần ba năm 2009. Nhưng tỷ lệ vỡ nợ ở Mỹ vẫn ở mức thấp, chỉ khoảng 5% trái phiếu rủi ro cao không trả được nợ và khoảng 4% thẻ tín dụng doanh nghiệp bị nợ đọng.
Vào năm 2021, "hiện thực" này sẽ không tồn tại nữa. Các chính phủ sẽ cắt giảm các khoản viện trợ mới và xoay trục khỏi việc giữ cho các công ty riêng lẻ tồn tại và hướng tới việc đảm bảo người lao động được giúp đỡ nếu họ mất việc làm. Khoảng cách giữa các công ty cũng sẽ mở rộng vì những công ty mạnh hơn sẽ duy trì đầu tư khi những công ty khác thu hẹp. Đến giữa năm 2020, chi phí tài sản cố định tại 10 công ty Mỹ lớn nhất vẫn tăng 3% so với cùng kỳ năm trước, nhưng đã giảm 82% ở 1,000 công ty nhỏ nhất.
Các công ty chiến thắng từ cuộc suy thoái 2020-21 sẽ có xu hướng là các công ty lớn hưởng lợi từ sự gián đoạn công nghệ và thuộc các nền kinh tế hoạt động tốt hơn, đặc biệt là ở châu Á và châu Mỹ. Tuy nhiên, họ phải đối mặt với một môi trường phức tạp sau đại dịch khi các quy tắc của trò chơi giữa doanh nghiệp và xã hội thay đổi.
Các doanh nghiệp sẽ chịu áp lực phải quan tâm ít hơn đến cổ đông và nhiều hơn đến người lao động. Tốc độ mua lại cổ phiếu toàn cầu gần như giảm một nửa vào giữa năm 2020 và sẽ không phục hồi hoàn toàn ngay cả khi lợi nhuận phục hồi. Sự đình trệ của toàn cầu hóa có nghĩa là nhiều công ty đa quốc gia hơn sẽ phải hoạt động như một liên đoàn của các doanh nghiệp quốc gia và sẽ không thể thu được lợi ích hiệu quả đầy đủ từ việc điều hành như một tổ chức hợp nhất toàn cầu. Và khi quy mô của chính phủ mở rộng khắp mọi nơi, mức độ điều tiết và thuế chắc chắn sẽ tăng lên. Đối với 3,000 doanh nghiệp toàn cầu hàng đầu, mức thuế hiệu dụng trung bình phải trả đã giảm từ 33% hai thập kỷ trước xuống chỉ còn 22% hiện nay, và chắc chắn nó sẽ tăng. Vào cuối cuộc suy thoái này, doanh nghiệp sẽ bị chấn động - và các quy tắc của chủ nghĩa tư bản cũng vậy.