Có Chúa chứng giám – đây chính là kịch bản của ngày tận thế, và thị trường – với đầy những kẻ chuẩn bị sẵn sàng nhất cho ngày này – thì đang như một mớ hỗn loạn!

Khi đại dịch corona virus xảy ra, các nhà đầu tư và ngân hàng đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt các thỏi vàng và đồng tiền vàng một cách nghiêm trọng. Các tay giao dịch đều đã bán hết sạch vàng hoặc đóng cửa trong suốt thời gian này. Credit Suisse Group, vốn là công ty cho đúc những thỏi vàng của riêng mình kể từ năm 1856, đã thông báo đến khách hàng trong tuần này rằng đừng mất công hỏi về vàng vật chất nữa. Tại London, các ngân hàng đang thuê các máy bay phản lực tư nhân và cố gắng trưng dụng những máy bay chở hàng quân sự để phục vụ việc vận chuyển vàng thỏi của họ tới các sàn giao dịch ở New York.

Mọi thứ đang trở nên tồi tệ đến mức các ngân hàng của Phố Wall đang phải nhờ cậy đến sự giúp đỡ từ Canada. Sở đúc tiền Hoàng gia Canada chìm ngập trong hàng tá yêu cầu tăng cường sản xuất vàng miếng để vận chuyển đến New York.

Với việc nhân viên tại Sở đúc tiền Hoàng gia Canada bị cắt giảm bởi tình hình dịch bệnh, công ty thuộc sở hữu của chính phủ này chỉ sản xuất được một loại vàng thỏi duy nhất, theo Amanda Bernier, một giám đốc bán hàng cao cấp tại đây. Bà nói rằng việc đúc vàng đã nhận được "mức yêu cầu lớn chưa từng có", phần lớn từ các ngân hàng và nhà môi giới tại Mỹ.

Giá vàng của hợp đồng tương lai đã tăng khoảng 9% lên $1,620/ounce trong tuần này – tương đương 31.1034768 gram, theo chuẩn của Sở đúc vàng của Hoàng gia Anh - và tiến gần mức cao nhất trong bảy năm qua. Chỉ trong một vài lần ít ỏi kể từ năm 2000 mà giá vàng tăng nhiều tuần liên tiếp, bao gồm thời điểm ngay sau khi Lehman Brothers nộp đơn xin phá sản vào tháng 9 năm 2008.

"Khi mọi người nghĩ rằng họ không thể có được thứ gì đó, thì họ càng muốn có nó nhiều hơn nữa", George Gero, 83 tuổi, người đã giao dịch vàng trong hơn 50 năm qua và hiện tại đang làm việc cho Quỹ quản lý tài sản RBC ở New York, cho hay. "Nhìn vào trường hợp của giấy vệ sinh thì biết."

Vàng luôn được đánh giá cao trong hàng ngàn năm qua và ngày nay được sử dụng trong nhiều loại mặt hàng, từ trang sức, cho đến mạ răng, cho đến đồ điện tử. Trong nhiều thập kỷ, giá trị của tiền giấy được định giá dựa vào vàng, và hàng tấn vàng đã từng được cất giữ tại Fort Knox để trấn an người Mỹ rằng đồng đô la của họ vẫn còn giá trị. Ngày nay thì họ chỉ có thể tin tưởng đơn thuần rằng tiền  của họ vẫn có giá. Bởi Tổng thống Nixon đã bỏ đi cơ chế neo đồng đô la khỏi vàng từ năm 1971.

Chính phủ vẫn nắm giữ rất nhiều vàng ở Fort Knox, mặc dù không nhiều như những thập kỷ trước đây. Ngân hàng Dự trữ Liên bang Mỹ tại New York có một kho vàng khổng lồ. Tuy nhiên, vàng tại đây không được bán ra trên thị trường mở; nó được cất giữ như dự trữ quốc gia. Mặt khác, London là trung tâm giao dịch vàng vật chất mà tại đó vàng có thể giao nhận chuyền tay nhau.

Vàng là thứ phổ biến với những người theo chủ nghĩa sinh tồn và những người theo thuyết âm mưu, nhưng nó cũng là một kênh bổ sung hợp lý cho danh mục đầu tư vì giá vàng có xu hướng vận động tương đối ổn định. Nhu cầu nắm giữ vàng thường đặc biệt tăng lên trong các cuộc khủng hoảng kinh tế, bởi vàng được xem như một lá chắn chống lại lạm phát. Khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) bơm tiền mặt tràn ngập nền kinh tế, giống như hiện tại, đồng đô la có thể trở nên mất giá hơn.

"Vàng là một loại tiền không thể in ra được", Roy Sebag, CEO của Goldmoney, công ty có một trong những kho vàng tư nhân lớn nhất thế giới trị giá khoảng 2 tỷ USD, cho hay.

Có hai cách để sở hữu vàng: vàng thỏi hoặc đồng xu vàng hoặc đồ trang sức, được lưu trữ trong kho của ngân hàng, hoặc trong các hợp đồng tương lai được giao dịch trên một sàn giao dịch, đảm bảo cho người nắm giữ một lượng vàng nhất định ở một mức giá nhất định vào một ngày nhất định trong tương lai.

Các hợp đồng này được giao dịch trên sàn Comex của tập đoàn CME Group thuộc Sàn giao dịch hàng hóa New York. Vấn đề ở đây là gì? Đó là phần lớn vàng của thế giới nằm ở London và đã luôn như thế kể từ thế kỷ 17, khi Ngân hàng Anh (BoE) thiết lập một kho tiền cất giữ vàng.

Ngày nay, Ngân hàng Anh cho biết lượng vàng trong kho dự trữ của họ lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Ngân hàng Dự trữ Liên bang Mỹ tại New York.

Sự gián đoạn trong dòng chảy vàng vật chất trong tuần này đã đẩy giá vàng hợp đồng tương lai, giao dịch trên sàn giao dịch New York, tăng lên chênh hơn $70/ounce so với giá vàng vật chất ở London. Thông thường, hai sàn giao dịch chỉ chênh lệch nhau trong phạm vi một vài đô la.

Chênh lệch cực lớn đó đã châm ngòi cho “cuộc chơi của những con gà (game of chicken) (*)” trên thị trường hợp đồng tương lai New York suốt tuần qua. Những tay giao dịch sắc sảo bắt đầu chớp lấy các hợp đồng giao hàng thực tế, tiên liệu rằng các ngân hàng sẽ gặp khó khăn trong việc tìm đủ vàng vật chất để thực hiện hợp đồng, và từ đó những tay này có thể ép các ngân hàng tất toán hợp đồng theo hướng bồi hoàn bằng tiền mặt. Điều đó dẫn đến một cuộc cạnh tranh giữa các ngân hàng với nhau.

Ông Sebag của Goldmoney cho biết các các ngân hàng đã đề nghị trả cho ông nhiều hơn 100 đô la mỗi ounce so với giá vàng niêm yết tại London để có được số vàng mà ông nắm giữ trong kho vàng của mình tại New York.

Wade Brennan, một cựu Trader giao dịch vàng tại ngân hàng Scotiabank, hiện đang điều hành một công ty đầu tư có tên Kilo Capital, cho biết ông thậm chí nghe được rằng các ngân hàng ở Hoa Kỳ đang kiểm tra mọi ngóc ngách trong kho tiền của họ để tìm xem còn bất kỳ thỏi vàng nào sót lại hay không.

"Tất cả mọi người đều đang lục soát lại tủ chạn của mình," ông phát biểu.

Tính đến tháng 11, London lưu trữ 8,263 tấn vàng, trị giá 387.9 tỷ USD, theo Hiệp hội Thị trường Vàng thỏi của London. Số vàng tích trữ lớn nhất hiện đang được Ngân hàng Anh cất giữ, nơi trông coi khoảng 400,000 thỏi vàng thay cho chính phủ Anh, các ngân hàng thương mại và ngân hàng trung ương ở các quốc gia khác, ẩn giấu trong chín kho hầm dưới những con đường chật hẹp của Thành phố London.

Vận chuyển vàng đến New York, nơi vàng có thể được phân phối đến các tay môi giới giao dịch vàng, thợ kim hoàn, nha sĩ và nhà sản xuất thiết bị điện tử, là một chuyến tải hạng nặng ngay cả trong thời kỳ thuận lợi, và giờ, càng trở nên khó khăn hơn trong thời điểm dịch bệnh.

Hầu hết các thỏi vàng thường được xếp gọn trong các công hàng trên các máy bay dân dụng chở khách. Các công ty bảo an như Loomis Group, nơi sắp xếp các chuyến bay vận chuyển và đón những chuyến này ngay trên đường băng, thì không muốn phải vận chuyển nhiều hơn năm tấn vàng trên bất kỳ chuyến bay nào, tránh trường hợp máy bay gặp sự cố trên không và vì chi phí bảo hiểm rủi ro đắt đỏ. Từ địa điểm nhận vàng, xe tải sẽ di chuyển dưới sự bảo vệ nghiêm ngặt đến các kho vàng ở New York.

Các chuyến bay quốc tế hiện nay phần lớn đã bị ngừng lại. Hơn nữa, nguồn cung cho đơn hàng mới là có hạn. Các mỏ tại những quốc gia như Peru và Nam Phi cũng ngừng hoạt động vì Covid-19. Các nhà máy tinh chế vàng thô thành những thỏi vàng tại Thụy Sĩ từng một thời bận rộn, thì nay đã đóng cửa vào đầu tuần này khi số ca nhiễm Covid-19 tại quốc gia này ghi nhận gần 10,000 trường hợp.

Vẫn còn rất nhiều vàng trên thế giới, trị giá khoảng 10 nghìn tỷ đô la, nhưng "nó đang không ở đúng chỗ", Simon Mikhailovich, đồng sáng lập của Cục Dự trữ vàng và là người nắm giữ vàng cho các nhà đầu tư, cho hay.

David Smith, doanh nhân sở hữu một doanh nghiệp đồng hồ đeo tay ở miền bắc nước Anh, cho biết vào hôm thứ ba rằng các tay môi giới vàng vật chất của ông đã không nhận thêm đơn đặt hàng mua vàng nào nữa. Ông này đã lùng sục khắp mạng xã hội của những cá nhân có thể bán vàng cho mình.

"Bạn không thể có được vàng và bạc vật chất từ bất cứ đâu trong thời điểm này", ông nói.

David đã bắt đầu việc đầu tư cá nhân vào kim loại vài năm trước sau khi xem video từ Mike Maloney, người tạo ra trang web goldsilver.com. Giống như các tay môi giới trực tuyến khác, trang web này hiện thông báo cho biết các sản phẩm đặt hàng được dời lại tối đa 12 tuần và giá trị tối thiểu của đơn hàng phải là 1,000 đô la.

Tiêu đề trên podcast mới nhất của ông Maloney lúc này chính là: "Unaffordium and unobtainium”, tạm dịch là “Những kim loại không thể mua nổi và không thể với tới” (Vế sau thực ra đã xuất hiện nhiều lần trong cốt truyện của các bộ phim khoa học viễn tưởng).

Ngân hàng Anh (BoE) hôm thứ Tư đã gửi email trấn an cho các ngân hàng thương mại đang cất giữ vàng trong kho tiền của BoE, rằng họ vẫn có quyền thực hiện việc vận chuyển và chuyên chở vàng trên các chuyến bay. Các nhân viên ngân hàng có kho tiền vàng ở Canary Wharf nằm ở rìa phía đông của thành phố, đang lo lắng về việc đóng cửa sân bay Thành phố London, vốn là điểm chuyên chở phổ biến cho các chuyến bay vận chuyển vàng từ Anh đi Thụy Sĩ và Luxembourg.

Dù vậy, đối với những người có thể vận chuyển được vàng thì số tiền thu được cho mỗi thương vụ là rất lớn. Theo một nhà giao dịch vàng cấp cao đã nghỉ hưu cho hay, trong thời điểm bình thường, chi phí vận chuyển một ounce vàng chỉ tốn khoảng 20 cents, thêm khoảng 20 cents để đun chảy các thỏi vàng và tinh chế lại để phù hợp với tiêu chuẩn giao hàng của New York, và cộng với chi phí tài chính khác khoảng 10 cents. (Các thỏi vàng theo chuẩn London thường nặng hơn quy chuẩn vàng thỏi tại New York.)

Vì vậy, nếu giá vàng của New York chênh cao hơn 1 đô la cho một ounce so với ở London, một ngân hàng có thể kiếm được 80,000 đô la khi vận chuyển năm tấn vàng – với chi phí rủi ro gần như không có.

Ở mức giá hôm thứ Ba, với cùng một công hàng theo tiêu chuẩn bình thường thì có thể kiếm được 11 triệu đô la lợi nhuận, trừ chi phí thuê máy bay phản lực.

(*) Game of chicken: Nguyên tắc của trò chơi đó là kết quả lý tưởng cho một người chơi chính là khi người đó nhường bước (để tránh kết quả tồi tệ nhất cho cả hai nếu không ai nhượng bộ), nhưng người chơi thường cố gắng thực hiện vì không muốn bị đánh giá như một 'con gà'. Cũng giống như hai xe chạy ngược nhau trên cùng một con đường: một người phải né sang để nhường chỗ, hoặc cả hai sẽ đâm sầm vào nhau. Nhưng nếu một người nhượng bộ còn người kia thì không, người nhượng bộ có thể bị gọi là "gà", là "hèn nhát", và vì thế sẽ có thiên hướng không nhượng bộ nữa.