Thủ tướng Anh Boris Johnson và Ursula von der Leyen, Chủ tịch Ủy ban châu Âu, đã đạt được thỏa thuận sau chín tháng đàm phán, đỉnh điểm chính là cuộc thương thảo vào đêm Giáng sinh về quyền đánh bắt cá.

Ông Johnson lạc quan cho biết Anh đã đảm bảo các mục tiêu đàm phán: “Chúng tôi đã giành lại quyền kiểm soát luật pháp cũng như vận mệnh quốc gia”. Đồng thời, ông chia sẻ thêm đó là "một thỏa thuận tốt cho toàn bộ châu Âu".

Bà von der Leyen chia sẻ cảm xúc hiện nay khá "nhẹ nhõm" khi cuối cùng cũng có thể đạt được thỏa thuận. “Với những người bạn ở Anh, tôi muốn nói rằng chia tay là một nỗi buồn ngọt ngào,” bà chia sẻ thêm.

Phía EU tuyên bố đã bảo vệ lợi ích của họ trong cuộc đàm phán, họ tìm cách ngăn chặn việc phá giá của các doanh nghiệp và bảo vệ ngư dân.

Bà von der Leyen chia sẻ: “Các cuộc đàm phán đã rất khó khăn. Giờ đây, thỏa thuận sẽ đặt ra “nền tảng vững chắc cho một khởi đầu mới”.

Thỏa thuận sẽ có hiệu lực vào ngày 1 tháng 1, đảm bảo miễn thuế đối với hầu hết các loại hàng hóa và tạo ra một nền tảng hợp tác trong tương lai về các vấn đề như chống tội phạm, năng lượng và chia sẻ dữ liệu. Thỏa thuận có thể làm dịu cuộc tranh luận gay gắt về châu Âu đã bao phủ chính trị Anh trong nhiều thập kỷ. Nigel Farage, lãnh đạo đảng Độc lập Anh, tuyên bố: "Nhìn chung, xung đột đã kết thúc."

Michel Barnier cảm thấy nhẹ nhõm, ông là người dẫn đầu các cuộc đàm phán Brexit cho EU trong hơn bốn năm, đã viết đơn giản trên Twitter: “Đồng hồ không còn tích tắc nữa (The clock is no longer ticking)”.

Mặc dù thỏa thuận không tiến gần đến việc tái tạo mối quan hệ thương mại hiện có của Anh với EU - Vương quốc Anh rời khỏi liên minh thuế quan và thị trường đơn lẻ (single market) - nhưng nó đã được các nhóm doanh nghiệp hoan nghênh.

Theo thỏa thuận, hai bên đã đàm phán về một cuộc “ly hôn” thân tình sẽ giúp giảm bớt sự hỗn loạn tiềm ẩn tại biên giới vào ngày 1 tháng 1, khi hoạt động giao thương sẽ phải chịu kiểm tra và khai báo cho hải quan.

Đây là thỏa thuận thương mại lớn nhất mà Vương quốc Anh có thể sẽ đạt được: vào năm 2019, Anh đã bán £294 tỷ hàng hóa và dịch vụ cho EU - 43% tổng kim ngạch xuất khẩu của quốc gia này. Hơn một nửa hàng nhập khẩu của Vương quốc Anh, trị giá £374 tỷ, đến từ khối 27 quốc gia.

Tuy nhiên, thỏa thuận này không mang lại nhiều lợi ích cho dịch vụ. Pascal Lamy, cựu lãnh đạo Tổ chức Thương mại Thế giới, lưu ý rằng đây là cuộc đàm phán thương mại đầu tiên trong lịch sử bắt đầu với thương mại tự do và kết thúc bằng cách dựng lên các rào cản.

Ông Johnson thừa nhận rằng thỏa thuận không mang lại hiệu quả “hoàn toàn như chúng tôi mong muốn” đối với dịch vụ tài chính. EU, hiện đang có thặng dư lớn trong thương mại hàng hóa với Anh, tin rằng họ đã đạt được một thỏa thuận tốt.

Cả hai bên đều đã thỏa hiệp. Mặc dù thỏa thuận tránh được vai trò giám sát từ Tòa án Công lý châu Âu, như ông Johnson đã hứa, nhưng nó cũng có các cơ chế để bảo vệ EU chống lại cạnh tranh không lành mạnh mà các chuyên gia thương mại cho rằng vượt quá những cơ chế được tìm thấy trong bất kỳ thỏa thuận thương mại nào khác của EU.

David Henig, Giám đốc Dự án Chính sách Thương mại Vương quốc Anh và từng là nhà đàm phán thương mại cho biết: “Điều này chặt chẽ hơn các thỏa thuận trước đây của EU và chặt hơn nhiều so với mong muốn của Vương quốc Anh. “Các chi tiết chính xác sẽ rất quan trọng, nhưng nó chắc chắn sẽ là động lực để Vương quốc Anh tiếp tục liên kết về lao động, môi trường và viện trợ nhà nước”.

Thỏa thuận dài 500 trang đã được niêm phong sau các cuộc đàm phán kéo dài suốt đêm về việc phân bổ quyền đánh bắt cá hậu Brexit ở các vùng biển của Vương quốc Anh.

Quốc hội Anh sẽ họp trong một phiên họp khẩn cấp vào ngày 30 tháng 12 để thông qua việc đưa thỏa thuận vào luật của Vương quốc Anh. Keir Starmer, lãnh đạo đảng Lao động, cho biết đảng của ông sẽ ủng hộ thỏa thuận, xác nhận rằng nó sẽ được chấp thuận bởi đa số.

Sir Keir tuyên bố vào hôm thứ sáu: “Chúng tôi đồng thuận thỏa thuận này.” Nhưng phát biểu trước chính phủ, ông chia sẻ thêm: “Hậu quả của thỏa thuận là do chính phủ chịu trách nhiệm. Chúng tôi sẽ bắt chính phủ phải giải trình, trong mỗi giây nắm quyền”.

Nghị viện Châu Âu sẽ không phê duyệt thỏa thuận cho đến tháng Giêng, có nghĩa là nó sẽ được áp dụng tạm thời từ đầu năm mới cho đến khi các đại diện cử tri EU (MEPs) ký kết.

Diễn biến tiếp theo?

• Ngày 25 tháng 12 - Các đại sứ từ 27 quốc gia thành viên của EU gặp nhau để xem xét thỏa thuận thương mại Brexit với Michel Barnier, trưởng đoàn đàm phán của khối. Các ủy viên sẽ đề xuất các chính phủ EU đọc và phân tích thỏa thuận thương mại trong nội các quốc gia, đồng ý tạm thời áp dụng các điều khoản kể từ ngày 1 tháng 1 năm 2021. Các nhà ngoại giao EU cho biết quy trình pháp lý giữa các nước có thể mất vài ngày, nhưng có khả năng hoàn thành trước cuối năm. Điều đó có nghĩa là thỏa thuận không thuế quan, không hạn ngạch sẽ được thực hiện trước khi kết thúc giai đoạn chuyển đổi vào ngày 31 tháng 12.
• Trước ngày 31 tháng 12 - EU và Vương quốc Anh sẽ tổ chức lễ ký kết để đánh dấu thỏa thuận thương mại tự do.
• Ngày 30 tháng 12 - Hạ viện Vương quốc Anh sẽ thảo luận và bỏ phiếu về “dự luật Mối quan hệ trong tương lai”. Các nghị sĩ dự kiến ​​sẽ hoàn toàn thông qua hiệp ước, đưa luật liên quan vào quy chế của Vương quốc Anh.
• Ngày 1 tháng 1 - Giai đoạn chuyển tiếp Brexit kết thúc và Vương quốc Anh rời khỏi thị trường chung và liên minh thuế quan của EU. Thỏa thuận thương mại sẽ có "hiệu lực tạm thời", trong khi chờ đợi sự chấp thuận đầy đủ từ Nghị viện châu Âu, loại bỏ thanh toán thuế quan tại biên giới. Các hình thức và kiểm tra hải quan mới đe dọa tạo ra sự hỗn loạn, nhưng thiện chí tạo ra từ thỏa thuận thương mại có thể giảm bớt khó khăn tại các cửa hải quan.
• Tháng 1/Tháng 2 - Nghị viện Châu Âu sẽ phân tích các điều khoản của thỏa thuận. Các ủy ban riêng biệt về thương mại và đối ngoại sẽ đưa ra ý kiến ​​ trước khi diễn ra cuộc bỏ phiếu cuối cùng, có thể vào đầu tháng Hai. Các đại diện cử tri EU (MEPs) cần phải đồng ý để thỏa thuận là một hiệp định “chỉ dành cho EU”, có nghĩa là nó sẽ không cần quốc hội quốc gia thành viên phê chuẩn. MEPs dự kiến ​​sẽ bỏ phiếu áp đảo cho thỏa thuận và hoàn thành quy trình phê chuẩn cần thiết để thỏa thuận có hiệu lực pháp lý đầy đủ.