Lần cuối Ngân hàng Trung ương Châu Âu đặt ra mục tiêu lạm phát là vào năm 2003. Trong những năm sau đó, trật tự này đã định hình cả một thời kỳ của toàn cầu hóa, tăng trưởng ổn định và chính trị trung lập - bây giờ đã bị thay thế bằng một bối cảnh mà thậm chí trước đại dịch vẫn dễ bị tổn thương và biến động hơn một thập kỷ trước. Sự thay đổi đó đưa các ngân hàng trung ương vào tâm điểm của sự chú ý, đặt trách nhiệm lên những người bảo vệ tiền tệ, buộc họ phải thử nghiệm các chính sách táo bạo nhằm xoa dịu những xáo trộn của thị trường và đảm bảo mọi thứ trở lại bình thường. Tuy nhiên, ở môi trường đó, họ lại có ít quyền kiểm soát hơn. Những năm qua, các nhà hoạch định chính sách đã không thể đưa lạm phát trở lại mục tiêu của họ - trong trường hợp của ECB là mức thấp hơn nhưng gần 2%.

Khung chính sách hiện tại đã không còn phù hợp. Vào thứ Tư tuần này, chủ tịch ECB Christine Lagarde đã đưa ra dấu hiệu rất rõ ràng rằng ngân hàng này sẽ từ bỏ nó để chuyển sang một cách tiếp cận mới tích cực hơn mà các nhà hoạch định chính sách hy vọng sẽ nâng lạm phát lên mức phù hợp với nền kinh tế hoạt động tốt. Ít nhất, NHTW châu Âu sẽ đảm bảo mục tiêu của mình được “cân xứng hơn”, mở đường cho các nhà hoạch định chính sách nhắm tới mục tiêu lạm phát 2%, trái ngược với cách tiếp cận mục tiêu ở mức thấp hơn 2% đôi chút.

Với bước chuyển mình này, ECB đang đi theo sự dẫn dắt của Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ Fed khi tổ chức này cũng đã xem xét lại khung chính sách nhằm nâng cao uy tín và cải thiện hình ảnh vốn đang mờ nhạt trước công chúng của họ. Thật vậy, bà Lagarde với giọng điệu thận trọng đã mở ra khả năng ngân hàng này có thể "copy" Fed bằng cách áp dụng mục tiêu lạm phát trung bình, theo đó các nhà hoạch định chính sách sẽ để lạm phát tiến dần tới mục tiêu nhưng vẫn ở mức thấp hơn trong vài năm và sau đó cho phép nền kinh tế tăng trưởng nóng trong một khoảng thời gian. Với khu vực đồng euro, giai đoạn tiến dần tới mục tiêu có vẻ rất quan trọng bởi giá cả từ sau năm 2008 đang thấp hơn tới hơn 8% so với dự kiến.

Ý định của bà Lagarde được mọi người hoan nghênh. Việc lạm phát ở dưới mục tiêu kéo dài nhiều năm sẽ tạo ra những hệ lụy quan trọng. Nó không chỉ làm suy yếu lòng tin mà còn khiến của cải chảy từ túi người đi vay sang túi của người cho vay - mặc dù người đi vay cũng được hưởng lợi từ lãi suất cực thấp. Sự thay đổi này có thể không có nhiều ý nghĩa đối với những người không phải là chuyên gia, tuy nhiên sự chấp nhận đối với tỷ lệ lạm phát cao hơn sẽ mở đường cho NHTW triển khai các công cụ mạnh mẽ hơn để thúc đẩy tăng trưởng. Vấn đề ở đây là ít ai biết chắc chắn những công cụ đó là gì.

Trong những năm sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, ECB đã mua hàng nghìn tỷ euro trái phiếu. Các nhà hoạch định chính sách tiền tệ của khu vực đồng euro cũng đã triển khai triệt để hơn các đồng nghiệp của họ ở Mỹ và Anh khi cắt giảm lãi suất xuống dưới 0%. Không chính sách nào đã được triển khai mà không gây tranh cãi lớn, đặc biệt là ở nền kinh tế lớn nhất khu vực đồng euro là Đức. Mặc dù việc mua trái phiếu đã có tác dụng rất lớn trong việc kiểm soát bất ổn trên thị trường và tăng giá tài sản, tuy nhiên tác động lên nền kinh tế thực sự ít hơn dự kiến. Bà Lagarde cho tín hiệu về một mục tiêu "dovish" (ôn hòa) hơn cùng với ít chính sách tức thời hơn khi những dự báo mới nhất của ngân hàng cho thấy lạm phát thậm chí sẽ không đạt được mục tiêu hiện tại.

Một số người sẽ đặt câu hỏi liệu chính sách tiền tệ đã đạt đến giới hạn hay chưa. Bà Lagarde nói hôm thứ 4 rằng sự thúc đẩy bây giờ sẽ phải đến từ chi tiêu tài khóa. May thay các nhà lãnh đạo châu Âu đang dần nhận ra điều đó - bao gồm cả Đức, quốc gia từ khi đại dịch bùng phát đã theo chủ nghĩa Keynes (chủ nghĩa kinh tế học trong đó trọng tâm đặt vào chính sách chủ động của chính phủ nhằm thúc đẩy nhu cầu trong thời kỳ giảm phát) và chi tiêu mạnh. Tuy nhiên, các ngân hàng trung ương có thể - và nên - làm được nhiều hơn thế. Khả năng đạt được mục tiêu mới của Fed cũng đã bị đặt dấu hỏi. Khi chuyển sang một chế độ mới, ECB phải tránh cái bẫy tương tự khi không chỉ nâng mục tiêu mà còn phải nâng cấp các công cụ để đạt được mục tiêu đó.