bài viết dựa trên quan điểm cá nhân của Matt Levine từ Bloomberg

Elsbeth  

Một số độc giả đã thông báo với tôi rằng tập phim tối thứ Năm tuần trước của Elsbeth trên CBS có nội dung về một nhà quản lý quỹ đầu cơ giết người anh trai song sinh của mình vì ghen tị giữa anh em và cũng có thể để thao túng giá cobalt. Có một đoạn hội thoại như sau:

• Elsbeth (nhân vật chính, người giúp cảnh sát phá án): Hepson Capital đã đặt cược lớn vào cobalt ngay trước ngày Bill qua đời.
• Người dẫn chương trình tài chính: Và, ý cô là Peter Hepson biết trước anh trai mình sẽ chết sao?
• Elsbeth: Nếu giao dịch dựa trên việc biết trước mình sẽ giết người thì có phải là gian lận chứng khoán không?
• Người dẫn chương trình: Chà, theo Matt Levine thì mọi thứ đều là gian lận chứng khoán, nhưng trong trường hợp này, có vẻ như giết người mới là vấn đề đáng nói hơn?

Là một người hâm mộ The Mentalist (nam chính trong đó từng đóng Margin Call!), tôi luôn mơ ước được nhắc đến trong một bộ phim trinh thám của CBS, nên điều này thực sự rất tuyệt. Nhưng phải nói rõ ràng rằng: Giết anh trai song sinh để thao túng giá cobalt không phải là gian lận chứng khoán. Cobalt không phải là chứng khoán, mà là hàng hóa. Có thể đó là gian lận hàng hóa. Không phải tư vấn pháp lý; nhưng dù thế nào thì đó cũng là giết người.

Dave Portnoy

Ở một diễn biến khác về "mọi thứ đều là gian lận chứng khoán, trừ những thứ trông giống gian lận chứng khoán nhất", một số độc giả cũng gửi cho tôi câu chuyện về Dave Portnoy. Portnoy là một doanh nhân, người có ảnh hưởng trong lĩnh vực thể thao và pizza, đồng thời cũng tham gia vào thị trường tài chính. (Hồi trước, anh ta từng phổ biến lý thuyết "cổ phiếu chỉ có tăng giá").

Hôm thứ Sáu, anh ta đăng một video về việc thổi phồng và xả memecoin, nói rằng:

Nếu tôi tweet về một đồng coin - tôi đã làm thế hai lần hôm nay - thì đó là cái đồng coin của chương trình truyền hình thực tế nào ấy nhỉ? Montoya. Tôi đã mua nó, tweet rằng tôi đã mua nó, giá tăng vọt. Rồi tôi bán. Tôi cũng làm thế với đồng Josh Allen MVP, tweet rằng: "Này, tôi đang mua cái này, tôi sẽ bán nó." Tôi biến khoảng 10,000 USD thành 75,000 USD. Tôi thậm chí còn không hiểu sao lại như vậy. Nó diễn ra quá nhanh. Tôi không biết mình đang làm gì với cuộc đời nữa. Cảm giác như tôi có thể ngồi đây và kiếm hàng triệu USD chỉ bằng cách giao dịch memecoin. Liệu tôi có phải đi tù vì chuyện này không? Tôi không được làm thế à?

Trong một video tiếp theo, anh ta nói thêm:

Im lặng hết đi. Tất cả đám memecoin, im lặng hết đi. Tôi đã nói rõ tôi đang làm gì. Tôi nói rằng tôi sẽ mua đồng coin, rồi tôi sẽ xả nó.

Mọi người gửi tin này cho tôi và tweet về nó, dường như nghĩ rằng đây là hành vi bất hợp pháp. Tôi không muốn đưa ra lời khuyên pháp lý cho Portnoy hay bạn, nhưng có vẻ như chẳng sao cả? Dưới đây là tweet của anh ta về đồng Josh Allen MVP:

Tôi đã mất 1 triệu USD vì đặt cược vào Super Bowl của Bills. Tôi nghĩ mình có thể kiếm lại 1 triệu từ đồng Josh Allen MVP này. Mua rủi ro nhé. Tôi vừa mua. Tôi sẽ bán nó. Đừng mua nếu bạn không muốn mất tiền.

Những điểm cần lưu ý ở đây:

1. Anh ta không nói bất cứ điều gì sai (hoặc đúng) về các yếu tố cơ bản của Josh Allen MVP, vì nó chẳng có yếu tố cơ bản nào cả. Anh ta nói rằng mình đã mua nó và sẽ bán nó. Điều này là sự thật: Anh ta mua trước khi tweet và bán sau khi tweet.
2. Chúng ta đã từng bàn về vụ kiện gian lận chứng khoán của SEC đối với Andrew Left. Trong đó, Left: (1) Tweet về cổ phiếu để tác động giá. (2) Có thể đúng về các yếu tố cơ bản của cổ phiếu. (3) Nhưng có thể đã che giấu kế hoạch giao dịch của mình bằng cách nhanh chóng đóng vị thế khi giá cổ phiếu biến động theo hướng có lợi. Nhưng Portnoy thì quá rõ ràng luôn? “Tôi vừa mua. Tôi sẽ bán.” Anh ta nói thẳng ra là mình đang bơm và xả. Vậy vấn đề là gì?
3. THÔI NÀO, SAO MỌI NGƯỜI LẠI MUA MEMECOIN? Mọi người đang nghĩ gì vậy? Có phải Portnoy sẽ trở thành nhà đầu tư chủ động với đồng Josh Allen MVP và thay đổi hoạt động kinh doanh của nó? Anh ta có nói chuyện với CEO của Josh Allen MVP và biết rằng đồng này đã ký một thỏa thuận để phát triển sản phẩm trí tuệ nhân tạo cho Apple không? Không có gì ở đây cả! Đây chỉ là một trò chơi mua bán mang tính xã hội, một trò chơi chuyền tay nóng, điều duy nhất có thể xảy ra là bơm và xả. Mục đích của memecoin là để mọi người lên mạng xã hội nói rằng "Tôi đang mua đồng coin này" để nó tăng giá, rồi họ có thể bán kiếm lời. Portnoy đã sử dụng memecoin đúng với mục đích ban đầu của nó.

Chúng ta đã nói tuần trước về một bài nghiên cứu của giáo sư luật Sue Guan, trong đó đề cập rằng luật chứng khoán thực ra không tính đến thực tế hiện đại khi mọi người mua cổ phiếu không vì lý do tài chính. Tôi đã viết: “Nếu thị trường tài chính ngày càng giống một trò chơi, nếu điều quan trọng không còn là các yếu tố cơ bản của doanh nghiệp mà thay vào đó là meme và sự ảnh hưởng, thì có lẽ chẳng còn thứ gì là gian lận chứng khoán cả.” Với memecoin - thứ thậm chí còn không phải là chứng khoán - thì điều này lại càng rõ ràng hơn. Mọi người muốn mua memecoin chỉ vì Dave Portnoy đã tweet về việc mua chúng. Vậy nên Dave Portnoy đã mua memecoin, tweet rằng mình đã mua, rồi bán để kiếm lời. Không có điều gì khác diễn ra ở đây, vậy thì chẳng có ai bị lừa dối cả; nếu không có sự kiện quan trọng nào, thì cũng không thể có chuyện ai đó lừa dối người khác về một sự kiện quan trọng. “Tôi thậm chí còn không biết mình đang làm gì với cuộc đời,” đó là suy nghĩ của Portnoy sau trải nghiệm này, và cũng là của tôi.

Lực lượng đặc nhiệm về tiền mã hóa

Tôi đã từng đặt câu hỏi liệu Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) có hoàn toàn ngừng thực thi luật chứng khoán dưới thời Tổng thống Trump hay không, nhưng tôi thực sự không mong điều đó sẽ xảy ra. Ngay cả khi bỏ qua các vụ kiện chống lại những chính sách “thức tỉnh” (anti-woke), tôi nghĩ vẫn có sự ủng hộ rộng rãi đối với quan điểm rằng quy định về chứng khoán là điều tốt cho những tổ chức phát hành chứng khoán.

Chẳng hạn, SEC, như một phần trong nỗ lực thể hiện sự thân thiện hơn với tiền mã hóa, đã công bố việc thành lập một lực lượng đặc nhiệm về quy định tiền mã hóa. Bạn có thể tưởng tượng lực lượng này sẽ lặp lại quan điểm mà ngành công nghiệp tiền mã hóa thường đưa ra, kiểu như:

“Các token tiền mã hóa không phải là chứng khoán, do đó SEC không có thẩm quyền đối với tiền mã hóa, vì vậy SEC sẽ không điều chỉnh tiền mã hóa nữa, chúc mọi người vui vẻ.”

Nhưng có vẻ như đó không phải là kế hoạch của lực lượng này. Dưới đây là tuyên bố của Ủy viên SEC Hester Pierce tuần trước về kế hoạch này, và nó khá tham vọng. SEC thân thiện với tiền mã hóa muốn tạo ra các quy định dễ chịu hơn cho ngành này, nhưng vẫn muốn đặt ra quy định.

Từ bản kế hoạch của Pierce:

Lực lượng đặc nhiệm cũng đang xem xét khả năng đề xuất hành động của Ủy ban để cung cấp miễn trừ tạm thời, cả trong tương lai và hồi tố, đối với các đợt phát hành coin hoặc token mà tổ chức phát hành hoặc một thực thể khác sẵn sàng chịu trách nhiệm cung cấp một số thông tin nhất định, cập nhật thông tin đó, và đồng ý không tranh cãi về thẩm quyền của Ủy ban trong trường hợp có cáo buộc gian lận liên quan đến việc mua bán tài sản này. Những token này sẽ được coi là không phải chứng khoán, và như vậy, sẽ không còn sự không chắc chắn về việc liệu chúng có thể được giao dịch tự do trên các thị trường thứ cấp không đăng ký với SEC hay không, miễn là thông tin được cập nhật đầy đủ và chính xác. Cách tiếp cận này sẽ giúp thu hẹp khoảng cách cho đến khi một quy tắc hoặc luật chính thức có thể được hoàn thiện. Nó sẽ cung cấp một lối thoát cho các token hiện tại khỏi tình trạng mơ hồ pháp lý, đồng thời khuyến khích việc công bố thông tin minh bạch hơn.

Nói cách khác: SEC sẽ yêu cầu công bố thông tin và giám sát gian lận trong các đợt phát hành token, ngay cả khi các token này không phải là chứng khoán. Làm thế nào SEC có thể điều chỉnh những thứ không phải là chứng khoán? Bạn có thể tưởng tượng hai cách tiếp cận:

1. “Những thứ này có thể được tranh luận là chứng khoán - trong thâm tâm, chúng ta biết rằng chúng là chứng khoán - nhưng chúng tôi sẵn sàng miễn trừ cho bạn khỏi rất nhiều luật chứng khoán, bao gồm hầu hết các yêu cầu công bố thông tin khi phát hành và cả yêu cầu các sàn giao dịch phải đăng ký với SEC, để đổi lại việc bạn đồng ý không tranh cãi rằng chúng là chứng khoán nếu chúng tôi kiện bạn vì gian lận.” Ngay cả khi bạn nghĩ rằng các token tiền mã hóa không hoàn toàn là chứng khoán, thì chúng cũng gần với chứng khoán hơn bất kỳ thứ gì khác, và vì thế, cơ quan quản lý chứng khoán - một cơ quan quản lý chứng khoán nhân từ hơn, nhưng vẫn là cơ quan quản lý chứng khoán - nên giám sát chúng.
2. “Những thứ này không phải là chứng khoán, dù chỉ một chút, nhưng chắc chắn có rất nhiều gian lận, và ai đó nên làm gì đó về vấn đề này, và cơ quan quản lý gian lận đầu tư mạnh nhất của Mỹ là SEC, vì vậy chúng tôi sẽ đảm nhận nhiệm vụ này cho đến khi có ai đó đưa ra một ý tưởng tốt hơn.” Ngay cả khi bạn nghĩ rằng các token tiền mã hóa hoàn toàn không phải là chứng khoán, chúng vẫn được bán cho các nhà đầu tư nhỏ lẻ thông qua các ứng dụng môi giới, và nếu những nhà đầu tư đó liên tục bị lừa đảo thì điều đó về lâu dài có vẻ không tốt chút nào.

Dù thế nào đi nữa, tôi nghĩ rằng có thể hiểu tuyên bố của Pierce theo nghĩa là ngành công nghiệp tiền mã hóa muốn điều này. Nhìn chung, nhiều người (tất nhiên không phải tất cả) đang xây dựng các dự án tiền mã hóa, bán token và vận hành các sàn giao dịch muốn có một cơ quan quản lý đáng tin cậy ở Mỹ đưa ra quy định về những gì được phép và không được phép, cũng như trấn áp các vụ gian lận trắng trợn, bởi vì điều đó có lợi cho họ. Sẽ dễ dàng hơn để bán token cho các nhà đầu tư nhỏ lẻ nếu họ không liên tục bị lừa đảo. (Hoặc đúng hơn, đó là một lý thuyết hợp lý mà tôi nghĩ rằng nhiều người tin vào, mặc dù tôi không chắc rằng tôi đồng tình với nó.) Việc huy động số tiền lớn từ các nhà đầu tư tổ chức chính thống cũng dễ dàng hơn nếu ngành này không toàn là lừa đảo, và nếu cơ quan quản lý của những nhà đầu tư đó có một khung pháp lý để xem xét tiền mã hóa.

Ngày nay, có vẻ như trường hợp sử dụng chính của tiền mã hóa là memecoin, nhưng cũng có thể đó chỉ là một tai nạn của lịch sử. Trước đây, chúng ta đã từng nói rất nhiều về “tokenomics,” một ý tưởng mà (như tôi từng diễn đạt) trong thế giới tiền mã hóa, “mỗi sản phẩm đồng thời cũng là một cơ hội đầu tư.” Ban đầu, Bitcoin được tạo ra để trở thành một phương thức thanh toán kỹ thuật số, nhưng Bitcoin cũng là một khoản đầu tư. Cụ thể, đó là một khoản đầu tư vào chính hệ thống thanh toán đó: Nếu trong tương lai mọi người sẽ sử dụng Bitcoin để thanh toán, thì họ sẽ cần Bitcoin, vì vậy bạn nên mua Bitcoin ngay bây giờ để làm giàu sau này. Và chính lập luận về khả năng sinh lời này đã giúp thúc đẩy sự phổ biến của Bitcoin: Mọi người mua Bitcoin để làm giàu, điều đó khiến Bitcoin được sử dụng rộng rãi hơn, các doanh nghiệp bắt đầu chấp nhận Bitcoin làm phương thức thanh toán, nhiều người hơn nữa mua Bitcoin để sử dụng, những người tiên phong đầu tiên trở nên giàu có, và cứ thế tiếp tục trong một vòng tuần hoàn tích cực.

Lý luận này có những điểm chưa hoàn hảo khi áp dụng riêng cho Bitcoin, nhưng ứng dụng rộng rãi của nó rất thú vị, và trong một thời gian, những phép so sánh như vậy rất phổ biến trong thế giới tiền mã hóa. Dror Poleg từng viết một bài viết có tựa đề “Ca ngợi các mô hình Ponzi,” lập luận rằng sự kết hợp giữa sản phẩm và đầu tư này “sẽ là phương thức tiếp thị thống trị trong thập kỷ tới và xa hơn nữa.” Mọi thứ - từ lưu trữ tệp tin, mạng xã hội, điểm phát sóng không dây, đến nha khoa - đều có thể kết hợp một sản phẩm với một khoản đầu tư, và những hình thức hoạt động kinh tế mới sẽ được mở ra. Mọi người có thể sở hữu dữ liệu của họ, nội dung mạng xã hội của họ, hoạt động trực tuyến của họ theo những cách mà trước đây họ không thể, vì tất cả những hoạt động đó sẽ tồn tại dưới dạng token. Và các doanh nhân có thể xây dựng các công ty - từ mạng xã hội, công ty internet, công ty game, sàn giao dịch tài chính, đến công ty cung cấp điểm phát sóng không dây - bằng cách bán token, vừa là một đợt bán trước sản phẩm, vừa là một khoản đầu tư vào doanh nghiệp.

Và như vậy, các token này vừa là sản phẩm, vừa giống như cổ phiếu, vừa là khoản đầu tư mang tính cổ phần vào một doanh nghiệp. Đã từng có một lý thuyết cho rằng điều này khiến chúng không phải là cổ phiếu, mà chỉ là sản phẩm thuần túy - “token tiện ích” - và do đó không thuộc thẩm quyền của SEC. Nhưng rồi SEC nói rằng “thôi nào, rõ ràng đây là chứng khoán theo luật chứng khoán của Mỹ,” và tôi nghĩ điều đó về cơ bản là đúng: Chúng là “một khoản đầu tư tiền vào một doanh nghiệp chung với lợi nhuận đến hoàn toàn từ nỗ lực của người khác,” điều này khiến chúng trở thành chứng khoán. Và rồi SEC về cơ bản đã trấn áp chúng, khiến cho việc ra mắt hoặc giao dịch các dự án như vậy trở nên khó khăn hơn rất nhiều ở thời điểm hiện tại.

Những gì còn lại là Bitcoin, Ethereum và một số token tương tự, vốn đã được xem như “không phải chứng khoán,” và memecoin. Memecoin rõ ràng không phải là chứng khoán, vì chúng không phải là “một khoản đầu tư tiền vào một doanh nghiệp chung với lợi nhuận đến hoàn toàn từ nỗ lực của người khác,” bởi vì không có doanh nghiệp, không có lợi nhuận và cũng không có nỗ lực nào cả. Một token tiền mã hóa không hứa hẹn bất cứ điều gì ngoài việc “đây là một token, bạn có thể giao dịch nó và điều đó thật vui” thì không phải là chứng khoán, vì vậy Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) sẽ không bận tâm đến chúng. (Lưu ý: Đây không phải là lời tư vấn pháp lý!) Một token tiền mã hóa mà hứa hẹn bất kỳ điều gì hữu ích thì sẽ gặp rắc rối.

Nhưng bây giờ SEC lại có lập trường ủng hộ tiền mã hóa, và một trong những điều đó có thể đồng nghĩa với một ngành công nghiệp tiền mã hóa tập trung hơn vào việc tạo ra những thứ thực sự hữu ích và ít tập trung hơn vào memecoin. Ồ, bạn không nhất thiết phải tin vào điều đó! Có những lý do rõ ràng để phản đối quan điểm này.

1. Bạn có thể không tin rằng tiền mã hóa có thể làm được điều gì thực sự hữu ích. Rất nhiều dự án token tiện ích và các đợt phát hành tiền mã hóa lần đầu của thời kỳ trước khi SEC siết chặt quản lý đã không đi đến đâu, và rất nhiều tuyên bố về việc cách mạng hóa hoạt động kinh tế nghe có vẻ quá phô trương một cách đáng xấu hổ.
2. Bạn có thể không nghĩ rằng SEC hiện tại sẽ thực sự tập trung vào tính hữu ích. Ở đây có một điều đáng lưu ý là tổng thống Mỹ đã quảng bá memecoin của chính mình vào tháng trước. Ngành công nghiệp tiền mã hóa đã phản đối điều đó, khi Bloomberg trích dẫn một nhà đầu tư mạo hiểm trong lĩnh vực tiền mã hóa nói rằng đồng coin đó “rõ ràng là một vết nhơ mà chúng ta sẽ phải làm việc để xóa bỏ.” Nhưng SEC chịu trách nhiệm trước Tổng thống, không phải ngành tiền mã hóa, và thật khó tưởng tượng rằng SEC sẽ siết chặt quy định đối với chính memecoin của Tổng thống.

Nhưng cũng có thể rằng các quy định thân thiện hơn với tiền mã hóa sẽ thực sự dẫn đến một ngành công nghiệp tiền mã hóa có đạo đức hơn, một ngành huy động vốn từ các nhà đầu tư chuyên nghiệp để thực sự xây dựng những thứ hữu ích. Và khi đó, việc thao túng memecoin sẽ không còn là trò chơi duy nhất trong ngành.

CFPB

Một khả năng khác là: Quy định về chứng khoán có lợi cho ngành chứng khoán, và quy định về tiền mã hóa có thể có lợi cho ngành tiền mã hóa, nhưng quy định về bảo vệ tài chính người tiêu dùng thì không có lợi cho ngành tài chính tiêu dùng. Hoặc ít nhất, Cục Bảo vệ Tài chính Người tiêu dùng Mỹ (CFPB) có thể không có lợi cho ngành tài chính tiêu dùng:

1. CFPB đã rất quyết liệt trong việc ngăn chặn các thực tiễn tài chính tiêu dùng không thân thiện nhưng lại khá phổ biến, chẳng hạn như cách các ngân hàng kiếm tiền từ những khách hàng không chú ý đến lãi suất tiền gửi của họ.
2. Hầu hết các sản phẩm tài chính tiêu dùng - ngân hàng bán lẻ, thẻ tín dụng, cho vay ngắn hạn, v.v. - đã tồn tại trong nhiều thập kỷ và trở thành những thị trường rất lớn trước khi CFPB ra đời vào năm 2011. Ngược lại, SEC đã tồn tại trong suốt quá trình phát triển của thị trường vốn Mỹ hiện đại và có lẽ đã đóng một vai trò quan trọng trong việc mở rộng và hợp pháp hóa các thị trường đó. Nhưng CFPB chỉ mới xuất hiện gần đây và chủ yếu làm cho cuộc sống của các ngân hàng trở nên khó khăn hơn, mà không thực sự thúc đẩy hoặc hợp pháp hóa ngành này nhiều.
3. Tôi đã viết ở trên rằng có thể sẽ dễ dàng hơn để bán token cho các nhà đầu tư nhỏ lẻ khi có một khung pháp lý rõ ràng, nhưng thực tế thì điều đó có vẻ không làm phiền các nhà đầu tư tiền mã hóa quá nhiều. Một lập luận tương tự cũng có thể áp dụng đối với lĩnh vực tài chính tiêu dùng truyền thống: Ai cũng có thể đoán trước rằng ngân hàng sẽ đối xử tệ với mình, nhưng họ vẫn mở tài khoản ngân hàng.

Có vẻ như CFPB đã chấm dứt hoạt động:

Tổng thống Trump vừa bổ nhiệm Russell Vought làm Giám đốc mới của Cục Bảo vệ Tài chính Người tiêu dùng (CFPB). Ngay lập tức, ông này đã ra lệnh cho nhân viên dừng tất cả các hoạt động giám sát, đẩy mạnh nỗ lực của chính quyền nhằm tước bỏ quyền hạn của cơ quan quản lý tài chính này.

Vought, người đứng đầu Văn phòng Quản lý và Ngân sách (Office of Management and Budget), đồng thời được bổ nhiệm làm Giám đốc tạm quyền của CFPB vào thứ Sáu, đã gửi một thông báo đến nhân viên vào thứ Bảy, yêu cầu họ "ngừng tất cả các hoạt động giám sát và kiểm tra", theo một email mà The Wall Street Journal đã xem qua.

Vought cũng đăng trên nền tảng X rằng ông đã “thông báo cho Cục Dự trữ Liên bang (Fed) rằng CFPB sẽ không tiếp tục nhận khoản tài trợ chưa được phê duyệt tiếp theo”. Cơ quan này vốn dĩ được tài trợ bởi Fed.

Những động thái của Vought ngay trong ngày đầu tiên nắm quyền kiểm soát CFPB có thể làm suy yếu nghiêm trọng cơ quan quản lý tài chính này - điều mà Đảng Cộng hòa đã theo đuổi từ lâu, và gần đây trở thành mục tiêu của Trump và Elon Musk.

Nếu Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) bị yêu cầu *"ngừng tất cả hoạt động giám sát và kiểm tra"*, đó có thể sẽ là tin xấu cho thị trường chứng khoán. Nhưng khi CFPB bị yêu cầu như vậy, điều đó có lẽ lại là tin tốt cho các ngân hàng.