Phần lớn các khoản nợ mới được phát hành trong đại dịch này được bảo đảm bởi Chính phủ Pháp - với tỷ lệ khoảng 70-80% đối với các công ty lớn. Nhờ có sự hỗ trợ này, cũng như chính sách lãi suất âm của ECB, chương trình mua trái phiếu doanh nghiệp và vô số các biện pháp can thiệp khác, các khoản vay được tạo ra với mức chi phí tối thiểu cho hầu hết các doanh nghiệp.

Theo tờ Les Echos nhật báo tài chính của Pháp, lãi suất cho các khoản vay ngân hàng Pháp của các công ty trung bình chỉ là 1% trong tháng Tư - mức thấp nhất kể từ năm 2003. Lợi suất trái phiếu trung bình do các doanh nghiệp Pháp phát hành trong tháng Tư 1.58%, cao hơn đáng kể so với mức thấp kỷ lục 0.48% được ghi nhận vào tháng 08/2019, nhưng đã có sự cải thiện rõ rệt khi đem ra so sánh với mức 1.99% hồi tháng Ba, vào thời điểm mà lợi suất trái phiếu tăng vọt.

Trong bức tranh kinh tế toàn cảnh khá ảm đạm, dù các khoản vay vẫn còn tương đối rẻ đối với các doanh nghiệp lớn của Pháp, những rủi ro liên quan đến các công ty có đòn bẩy cao quá mức đang ngày một gia tăng, Ngân hàng trung ương Pháp đã đưa ra lời cảnh tỉnh trong báo cáo rủi ro tài chính bán niên.

Ngân hàng trung ương cho biết: “Sự gia tăng dư nợ doanh nghiệp có thể làm tổn thương đến khả năng thanh toán của nhiều công ty và rủi ro này có thể trở nên tồi tệ hơn nếu khả năng hồi phục của các doanh nghiệp này yếu và xếp hạng của chúng xấu đi.” Số lượng doanh nghiệp tuyên bố phá sản tăng mạnh có thể làm gia tăng các khoản nợ xấu cho ngân hàng, làm trì trệ dòng tiền tín dụng cần thiết cho quá trình phục hồi của nền kinh tế.

Không giống như nhiều bè bạn châu Âu khác – những quốc gia đã phần nào hạ bớt đòn bẩy kể từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 – nghĩa vụ trả nợ của các doanh nghiệp Pháp đã tiếp tục tăng lên, đạt 1.8 nghìn tỷ Euro trong tháng Tư, theo NHTW Pháp. Con số này tương đương với khoảng 70% GDP năm 2019 của Pháp – lớn hơn gần 10% so với mức trung bình của EU và cao hơn đáng kể so với các khoản nợ tương đương của các tập đoàn phi tài chính từ Đức (41% GDP), Ý (63% GDP) và Tây Ban Nha ( 61% GDP).

Phương pháp thống kê nợ này bao phủ một phạm vi khá hẹp: thương phiếu (trái phiếu ngắn hạn), trái phiếu thông thường và các khoản vay ngân hàng. Những ngân hàng này là các tổ chức tín dụng tại địa phương, nghĩa là họ là các tổ chức có trụ sở tại Pháp, bao gồm cả các chi nhánh của ngân hàng nước ngoài tại Pháp. Trong đó không bao gồm nhiều loại nợ kinh doanh khác, chẳng hạn như nợ của các hộ kinh doanh nhỏ và những khoản vay được tài trợ bởi chủ nợ phi ngân hàng như các công ty PE (quỹ đầu tư tư nhân) và công ty bảo hiểm.

Theo một cách tiếp cận khác biệt và rộng lớn hơn nhiều, Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) xếp hạng Pháp đứng thứ 6 toàn cầu về quy mô của dư nợ doanh nghiệp, tương đương với 154% GDP vào cuối năm 2019. Các quốc gia duy nhất có nhiều nợ doanh nghiệp hơn Pháp là Hà Lan ( 158% GDP), Thụy Điển (166%), Ireland (189%), Hồng Kông (225%) và Luxembourg (326%). Tất cả các quốc gia này, ngoại trừ Thụy Điển, thì hoặc là trung tâm tài chính toàn cầu (Hồng Kông), hoặc các thiên đường để tránh thuế doanh nghiệp (Ireland, Hà Lan và Luxembourg).

Giống như nhiều ngân hàng trung ương ở châu Âu, NHTW Pháp đã tạo thói quen cảnh báo định kỳ về những rủi ro mà chính nó đã góp phần tạo nên thông qua sự hỗ trợ của các chương trình QE của ECB và việc kìm nén mặt bằng lãi suất, trong khi cùng lúc đó đấu tranh để ủng hộ việc mở rộng của các chương trình trên. Trong một báo cáo được công bố vào tháng 11 năm ngoái, họ đã cảnh báo rằng các công ty Pháp, phần lớn trong số đó có vốn cổ phần sở hữu bởi nhà nước, đã lợi dụng nhiều năm lãi suất thấp hoặc âm để vay lấy mức nợ đáng báo động, phần nhiều đã được sử dụng để mua các công ty và tài sản ở nước ngoài.

Một số công ty Pháp đã bấu víu vào nguồn vốn thặng dư như một loại “dry powder” (bột khô – thuật ngữ nói về tiền mặt hay tài sản lưu động mang tính thanh khoản cao có thể sẵn sàng sử dụng trang trải cho các nghĩa vụ trong tương lai) để cung cấp cho nhu cầu chi tiêu vốn (capex), hoặc như dự trữ thanh khoản để chống lại các nguy cơ bị thôn tính. Nhưng nhiều doanh nghiệp trong số này đã sử dụng nó để mua lại cổ phần của chính họ hoặc tham gia vào các thương vụ mua bán sáp nhập. Theo S&P, một số công ty đã làm điều này để tránh bớt thuế doanh nghiệp của Pháp, một trong những nước có mức thuế doanh nghiệp cao nhất ở châu Âu. Các doanh nghiệp này về cơ bản vay nợ ở Pháp trong khi tạo ra lợi nhuận ở nước ngoài nơi đánh mức thuế thấp hơn.

Nhưng cũng theo S&P, các công ty Pháp cũng đã tận dụng tình trạng dự trữ euro để xúc tiến vào các khoản đầu tư theo kiểu “liều ăn nhiều” hơn.

Nhiều vụ mua lại ở nước ngoài đã diễn ra từ năm 2016, khi ECB bắt tay vào chương trình mua nợ doanh nghiệp, điều này cho phép các tập đoàn có thể phát hành nợ mới với chi phí rẻ hơn nhiều. Thật vậy, người hưởng lợi lớn nhất từ ​​chương trình mua trái phiếu doanh nghiệp ECB, là các tập đoàn của Pháp, chiếm 31% lượng mua của ngân hàng trung ương – so với các công ty Đức (24%), công ty Ý (11%) và các công ty Tây Ban Nha (11%).

Tuy nhiên, khả năng sinh lời của lượng lớn các doanh nghiệp đã giảm đi trong nhiều năm qua. Trong thống kế với một mẫu số liệu bao gồm 177 tập đoàn lớn, lợi nhuận từ hoạt động trung bình giảm từ 11.1% xuống 9.8% trong khoảng thời gian từ năm 2016 đến 2018. Và giờ đây, các công ty này phải đối phó với đại dịch và tác động hủy hoại của nó đối với lợi nhuận của công ty. Thật trớ trêu, NHTW Pháp đang quan ngại về mức đòn bẩy dư thừa này, trong khi vẫn đang cật lực góp phần đẩy nó lên cao hơn bao giờ hết.