Các tay trader dầu thô lớn đã phát đi thông điệp rằng: “Hãy đảm bảo rằng các anh sẽ hạ giá thị trường.” Anh ta đã làm nhiều hơn thế khi niêm yết giá đầu mua và đầu bán để thao túng giá tham chiếu dầu quan trọng của Mỹ, từ đó thu về hàng triệu đô la lợi nhuận. Theo thỏa thuận nhận tội giữa công ty và Bộ Tư pháp Hoa Kỳ, các nhà giao dịch của Glencore đã thao túng giá dầu ở Mỹ trong gần năm năm trước khi bị bắt.

Đây không phải là hành vi gian lận duy nhất liên quan đến giá tham chiếu này. Trong bốn năm qua, Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai (CFCT) đã phạt cả ba công ty giao dịch dầu lớn nhất vì đã thao túng thành công thị trường dầu hoặc ít nhất là cố gắng tác động đến giá thông qua các thủ đoạn tinh vi. Năm 2020, cơ quan quan quản lý của Hoa Kỳ đã phạt Tập đoàn Vitol; năm 2022, họ phạt Glencore; và chỉ tuần trước, họ cũng đã phạt Tập đoàn Trafigura.

Ba vụ bê bối lớn xảy ra gần nhau và liên quan đến các tập đoàn lớn trong ngành đã cho thấy các hành vi vi phạm không thể xem nhẹ như là những sự cố đơn lẻ được nữa. Thay vào đó, chúng mang tính hệ thống, cần yêu cầu các cơ quan quản lý vào cuộc để giải quyết và có các dấu hiệu của thối nát trong thị trường này.

Các vụ việc này không nhận được nhiều sự chú ý vì chúng tập trung vào một phần nhỏ của thị trường nhiên liệu- dầu, vật liệu được sử dụng để cung cấp năng lượng cho các nhà máy điện và tàu thủy. Hơn nữa, vào thời điểm đó, cả ba tập đoàn đã thừa nhận có những hành vi nghiêm trọng hơn nhiều, bao gồm hối lộ, tham nhũng và rửa tiền, do đó các vụ thao túng giá này đã bị che lấp. Tuy nhiên, chúng vẫn mang ý nghĩa quan trọng.

Để hiểu rõ hơn về những gì đã xảy ra, cần phải nghiên cứu sâu vào cơ chế hoạt động của thị trường dầu. Giá của nhiều chỉ số dầu trên thị trường được định giá hoặc đánh giá bởi các công ty thông qua báo cáo giá. Trong đó, Platts là công ty quan trọng nhất, là một đơn vị của S&P Global, một công ty trị giá 140 tỷ USD niêm yết tại New York, nổi tiếng với hoạt động xếp hạng tín dụng.

Platts và các đối thủ của nó đánh giá thị trường bằng cách quan sát các giá thầu, ưu đãi và các giao dịch thực tế, kết hợp với yếu tố thị trường. Quá trình này tạo ra giá thực tế, với một phần sai số. Platts tập trung vào một khoảng thời gian nhất định trong ngày giao dịch, thường từ 30 đến 45 phút. Vì vậy, trong khoảng thời gian ngắn này, các giá thầu và ưu đãi từ các nhà giao dịch có thể có tác động lớn đến việc định giá.

Tất cả điều này nghe giống như vụ bê bối Libor, nơi các nhà giao dịch trên thị trường tiền tệ đã hợp tác để thao túng lãi suất, nguyên nhân là bởi quá trình phát hiện giá rất giống nhau, đặc biệt là sự phụ thuộc vào giả định rằng các giá thầu từ các nhà giao dịch sẽ luôn phản ánh đúng.

Không phải tất cả những người tham gia vào thị trường nhiên liệu đều phạm tội gian lận. Tuy nhiên, thông qua các đơn kháng cáo tại tòa án và các phán quyết của cơ quan quản lý, chúng ta biết rằng nhân viên tại các công ty giao dịch dầu độc lập lớn nhất thế giới - Vitol, Trafigura và Glencore - đã lặp đi lặp lại việc nói dối hoặc thực hiện các hành vi để đánh lừa các công ty báo cáo, dẫn đến việc xác định sai giá.

Trong một số trường hợp, các hành vi sai trái này đã tồn tại trong nhiều năm mà không bị phát hiện, với nhiều ví dụ về thao túng; trong những trường hợp khác, các cơ quan quản lý chỉ phát hiện các sai phạm đơn lẻ và kéo dài vài tuần. Nhìn chung, những vụ việc này làm suy yếu lòng tin vào cơ chế định giá, tương tự như vụ bê bối Libor đã cho thấy sự không đáng tin của hệ thống định giá lãi suất trên thị trường tiền tệ.

Đáng tiếc là, giá nhiên liệu bị chỉnh sửa vẫn tồn tại mà không được sửa đổi lại, như thể chúng là sản phẩm của cung cầu thực sự, chứ không phải là do tham vọng thao túng. Tôi đã hỏi Platts về vấn đề này, nhưng công ty không trả lời các câu hỏi trong danh sách. Thay vào đó, họ gửi một tuyên bố ngắn qua email cho biết "Platts chưa bị buộc tội về bất kỳ hành vi sai trái nào." Họ cho biết phương pháp của họ "được thiết kế để đảm bảo rằng các công bố về giá đều phản ánh theo giá trị thị trường," và họ "tự tin vào quy trình của mình."

Trong quá khứ, các cơ quan quản lý đã từng đưa ra các đề xuất để thanh lọc thị trường. Libor, chỉ số lãi suất từng được gọi là con số quan trọng nhất thế giới, đã bị loại bỏ và thay thế bằng các chỉ số thiết kế để phản ánh các giao dịch thực tế thay vì dựa vào những gì các nhà giao dịch nói về chi phí vay mượn. Một cuộc cải cách tương tự đối với giá các sản phẩm dầu được đánh giá là đã quá hạn; một cuộc điều tra đầy đủ có thể sẽ phát hiện thêm nhiều hành vi thao túng có quy mô lớn hơn.

CFTC nên lấy ví dụ từ Bộ Tư pháp khi đã ưu tiên loại bỏ tham nhũng và hối lộ trong giao dịch dầu. Trong quá trình này, họ cần phải cải tiến giám sát về cách thức lập chỉ số dầu và tại sao họ lại không học hỏi được từ các vụ thao túng trước đó. Quan trọng là, trừ khi các cơ quan quản lý áp dụng các hình phạt nghiêm khắc hơn, nếu không các nhà giao dịch dầu sẽ tiếp tục xem nhẹ các khoản phạt như là một phần chi phí kinh doanh. Ví dụ, Trafigura đã trả một khoản phạt khoảng 55 triệu USD, so với lợi nhuận ròng năm ngoái là 7,4 tỷ USD.

Tin tốt là CFTC dường như đã bắt đầu vào cuộc. Các khoản phạt đối với Vitol, Trafigura và Glencore, ba gã khổng lồ của ngành giao dịch dầu, là một dấu hiệu của điều đó. Điều đáng lo ngại hơn là tình hình ở châu Âu và châu Á. Các hành động thiếu kiểm soát trên bờ biển Đại Tây Dương và Thái Bình Dương đối với các chỉ số tương tự phụ thuộc vào tính trung thực thị trường, có nghĩa là một trong hai điều: các nhà giao dịch không phải người Mỹ thì hoàn toàn trung thực và minh bạch, hoặc họ chỉ đơn giản là chưa bị tóm. Hmm.