Scenic World, một trong những điểm du lịch nổi tiếng nhất ở Úc nằm nép mình trên dãy núi xanh, yên tĩnh đến lạ thường. Thông thường, khách du lịch sẽ hào hứng trò chuyện bằng nhiều ngôn ngữ khi họ chờ đợi để lên những chiếc cáp treo lướt qua Thung lũng Jamison, ngắm nhìn khung cảnh ngoạn mục của những tảng đá sa thạch và rừng mưa ôn đới. Nhưng kể từ khi các quy tắc cách ly xã hội được đưa ra vào ngày 23 tháng 3, doanh nghiệp này đã đóng cửa và buộc phải cho tạm nghỉ 180 nhân viên.

“Khi chúng tôi gặp khủng hoảng tài chính toàn cầu vào năm 2008, dịch Sars hoặc các cuộc tấn công vào ngày 11 tháng 9 năm 2001, chúng tôi đã loại bỏ một số phân khúc thị trường, còn đại dịch này đã loại bỏ tất cả mọi thứ”, David Hammon, giám đốc của Hammons Holdings, người điều hành Scenic World ở New South Wales trong 75 năm. Đây là một trong số ít những dịp mà chúng tôi phải hoàn toàn đóng cửa kinh doanh.  

Scenic World là một trong hàng ngàn doanh nghiệp du lịch đã đóng cửa trong một lĩnh vực đã đóng góp 61 tỷ đô la Úc (40 tỷ đô la) cho nền kinh tế Úc năm ngoái. Một phần ba số người làm việc trong các dịch vụ lưu trú và thực phẩm đã bị mất việc do chính sách của chính phủ về việc đưa các doanh nghiệp vào chế độ “ngủ đông” sau khi dịch coronavirus bùng phát. Và ngay cả khi Canberra bắt đầu dỡ bỏ dần phong tỏa, sau thành công của nó trong việc giảm tỷ lệ nhiễm mới xuống dưới 10 một ngày, một số doanh nghiệp sẽ rất khó khăn để mở lại khi lệnh cấm du lịch đe dọa giết chết nhu cầu trong nhiều tháng và có thể nhiều năm tới .

Úc - được mệnh danh là quốc gia may mắn nhất thế giới - đã tận hưởng một thời kỳ kỷ lục về tăng trưởng kinh tế không bị gián đoạn, điều chưa từng có tại các quốc gia phát triển. Nhưng các nhà kinh tế dự báo đại dịch sẽ làm được điều không thể xảy ra trong ba thập kỷ: đẩy nền kinh tế Úc vào tình trạng suy thoái.

Sự phức tạp gia tăng vào đối với Úc là sự suy thoái xảy ra khi mối quan hệ với Trung Quốc - một thị trường xuất khẩu hàng hóa quan trọng trong thập kỷ qua - đang xấu đi, hạn chế khả năng thoát khỏi suy thoái.

Theo dự báo của chính phủ, hơn 1 triệu người đã mất việc trong sáu tuần qua và thất nghiệp dự kiến ​​sẽ tăng gấp đôi lên 10% vào cuối tháng 6. Di cư quốc tế, bao gồm sinh viên và cả lao động có tay nghề và tạm thời - động lực chính của tăng trưởng, đã bị đình trệ và đầu tư nhà ở dự báo sẽ giảm 9.6% vào năm 2020. Nền kinh tế trị giá 2 nghìn tỷ đô la Úc dự báo sẽ giảm 10% trong quý thứ hai, mở ra một cuộc suy thoái dự kiến ​​sẽ được tuyên bố chính thức trong các số liệu kinh tế được công bố vào tháng Chín.

Úc bước vào cuộc khủng hoảng với tình trạng tốt hơn so với hầu hết các quốc gia phát triển với tỷ lệ nợ ròng trên GDP dưới 20%, cho phép họ giải phóng 200 tỷ đô la hỗ trợ tài chính trực tiếp cho các doanh nghiệp và người lao động. Nhưng sự bùng nổ giá nhà kéo dài hàng thập kỷ đã khiến nhiều người bị trói vào các khoản thế chấp tốn kém. Tỷ lệ nợ trên thu nhập hộ gia đình ở mức hơn 200%, một trong những mức cao nhất trong thế giới phát triển và là một lỗ hổng quan trọng khi quốc gia này phải đối mặt với cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong gần một thế kỷ.

Quan hệ ngoại giao với Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của Úc với thương mại hai chiều trị giá 235 tỷ đô la vào cuối tháng 6 năm 2019, đã chìm xuống mức thấp trong thời kỳ hiện đại theo lời kêu gọi của Canberra về một cuộc điều tra độc lập về nguồn gốc của coronavirus. Bắc Kinh đã phản ứng bằng cách cáo buộc chính phủ Bảo thủ hợp tác với Washington trong một chiến dịch chính trị chống lại Trung Quốc. Nó đã áp lệnh cấm nhập khẩu thịt bò và áp dụng thuế quan trừng phạt đối với lúa mạch.

Saul Eslake, một nhà kinh tế và đồng nghiệp tại đại học Tasmania cho biết, “Úc phụ thuộc rất nhiều vào Trung Quốc và được hưởng lợi rất nhiều sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 do kích thích khiến giá cả tăng của Bắc Kinh. Lần này, chúng tôi sẽ không nhận được sự hỗ trợ kinh tế.”

Chi phí của can thiệp

Quy mô của thách thức mà Úc phải đối mặt là vô cùng lớn. Khi coronavirus bắt đầu lan rộng vào cuối tháng 1, cả nước đang chiến đấu với hàng trăm vụ cháy rừng khiến 34 người thiệt mạng, phá hủy hàng ngàn ngôi nhà và tiêu tốn ít nhất 5 tỷ đô la Úc. Thảm họa này, sau một đợt hạn hán kéo dài ba năm, đã để lại những vết sẹo tâm lý sâu sắc trong các cộng đồng bị ảnh hưởng. Nó cũng làm suy yếu niềm tin của công chúng vào thủ tướng Úc Scott Morrison, mặc dù việc ông xử lý đại dịch đã giúp sự tín nhiệm của ông phục hồi.

Vài tuần sau khi dập tắt đám cháy, nhà chức trách phải đối mặt với một mối đe dọa mới khi Covid-19 bắt đầu lan rộng nhanh chóng vào đầu tháng 3. Chính phủ liên bang và tiểu bang đã đóng cửa biên giới, đóng cửa những mảng lớn của nền kinh tế và thiết lập các hệ thống kiểm tra và truy vết hiệu quả. Cho đến nay, phản ứng đã tỏ ra hiệu quả, chỉ có hơn 100 trường hợp tử vong được báo cáo và tổng số trường hợp nhiễm giới hạn ở khoảng 7000.

Nhưng can thiệp sức khỏe quyết liệt đã đến với chi phí kinh tế nặng nề. Một thế hệ công nhân không có kinh nghiệm thất nghiệp hàng loạt đã bị mất việc làm hoặc bị chủ lao động của họ cho nghỉ tạm. Những người trẻ tuổi đã bị ảnh hưởng nặng nề nhất, với gần một phần năm những người dưới 20 tuổi trở thành dư thừa. Cuộc tàn phá kinh tế sẽ tồi tệ hơn nếu không có một chương trình dành cho người lao động được tài trợ bởi chính phủ trị giá 70 tỷ đô la Úc, đang trả lương cho hơn 3.5 triệu công nhân - một phần tư lực lượng lao động của đất nước – tạm nghỉ cho đến cuối tháng 9.

“Toàn bộ trải nghiệm này rất căng thẳng”, Racheal Wellman, người đã mất công việc quán cà phê ở Melbourne khi cách ly xã hội được đưa ra vào tháng 3. Phải mất gần ba tuần để hoàn thành đơn xin trợ cấp của cô và cho đến nay những nỗ lực của cô để kiếm một công việc khác đã thất bại, khiến cô ấy rơi vào tình trạng khó khăn về tài chính.

“Tôi đã bị buộc phải vay tiền của bố mẹ và một người bạn chỉ để có đủ tiền ăn”, cô gái 23 tuổi nói. “Tôi không bao giờ cảm thấy xấu hổ như vậy trong đời.”

Lần cuối cùng nền kinh tế Úc bị suy thoái vào năm 1991. Khả năng phục hồi của nó đã cho phép nó vượt qua một số đợt suy thoái toàn cầu do mức độ nhập cư cao (cộng thêm trung bình khoảng 1% cho tăng trưởng hàng năm), chính sách kinh tế lành mạnh và sự bùng nổ xuất khẩu do sự trỗi dậy của Trung Quốc như một siêu cường kinh tế.

Các nhà phê bình cảnh báo rằng chuỗi kỷ lục đã dẫn đến cảm giác tự mãn khiến Úc dễ bị sốc ngoại lai. “Càng nhiều thời gian trôi qua kể từ lần suy thoái nghiêm trọng gần nhất, người ta càng ít tập trung vào những gì có thể xảy ra”, ông Richard Yetsenga, chuyên gia kinh tế trưởng của Ngân hàng ANZ cho biết.

“Khó mà tin rằng nợ hộ gia đình sẽ là 200% thu nhập nếu cuộc suy thoái kinh tế gần nhất không cách xa đến thế. Ngoài ra, đại dịch này đã giâ tăng rủi ro của nền kinh tế bởi vì khu vực mắc nợ nhất - các hộ gia đình - không còn có bộ đệm cắt giảm lãi suất trong tương lai.”

Trong nỗ lực thúc đẩy việc làm và lạm phát, Ngân hàng Dự trữ Úc đã cắt giảm lãi suất xuống mức thấp kỷ lục 0.75% trong tháng 10, trước khi khủng hoảng cháy rừng và coronavirus xảy ra. Vào tháng 3, ngân hàng trung ương đã thực hiện hai đợt cắt giảm lãi suất nữa và bắt đầu mua trái phiếu chính phủ vì đại dịch gây ra bất ổn tài chính và biến động mạnh mẽ của đồng nội tệ. Sự can thiệp của RBA đã làm dịu thị trường nhưng chưa giải quyết được vấn đề nợ thế chấp mà người lao động đang mất việc phải đối mặt.

Tổng cộng, các ngân hàng đã hoãn trong sáu tháng 703,000 khoản vay mua nhà và kinh doanh trị giá 200 tỷ đô la Úc do đại dịch. Nhưng họ đã cảnh báo rằng có giới hạn đối với sự hào phóng của họ và Morgan Stanley đã dự báo thua lỗ cho vay ngành ngân hàng có thể lên tới 35 tỷ đô la Úc trong ba năm tới.

Một chuyến đi gập ghềnh

Ở vùng dãy núi Blue, nhiều doanh nghiệp đã gặp khó khăn do các vụ cháy rừng tàn khốc đã gây ra tổn thất 650 triệu đô la Úc cho khu vực kinh tế dựa trên du lịch. Tác động của Covid-19 sẽ lớn hơn nhiều và có khả năng kéo dài hơn khiến một số doanh nghiệp khó có thể kiếm được lợi nhuận ngay cả khi họ mở cửa trở lại.

Khoảng 60% khách tham quan hàng năm trên tổng số 1.1 triệu của Scenic World là khách du lịch quốc tế và sự cách ly xã hội trong các tuyến cáp treo và các điểm tham quan đường sắt đặt ra những thách thức phức tạp cho ban quản lý. Ông Hammon nói rằng việc kinh doanh ban đầu sẽ phụ thuộc vào thị trường nội địa và có thể là New Zealand, nơi có thể tạo thành thông đạo du lịch xuyên Tasmania với Úc. Nhưng ông nói rằng chính phủ nên mở rộng chương trình hỗ trợ cho các công ty phụ thuộc vào du lịch quốc tế và liên bang sau tháng Chín.

“Đây là một bài kiểm tra căng thẳng trong bảng cân đối kế toán”, ông Hammon, người ước tính doanh nghiệp có thể sống sót sau 14 tháng với sự hỗ trợ liên tục của các ngân hàng. Nhưng ông nói rằng nỗi sợ hãi lớn nhất của ông là một làn sóng dịch bệnh thứ hai khi mùa đông bắt đầu, điều này sẽ trì hoãn việc mở cửa trở lại và giáng một đòn mạnh vào tinh thần nhân viên.

Tại Hydro Majestic, một khách sạn được xếp hạng di sản ở Blue Mountains, công việc đã bắt đầu mở lại theo giai đoạn với dịch vụ cà phê mang đi và làm sạch cơ sở. Nhưng có những lo ngại về nhu cầu của khách hàng và tác động gây tổn hại sẽ có đối với ngành du lịch.

“ĐIều đáng lo lắng nhất là suy nghĩ của công chúng: họ có sẵn sàng bắt đầu đi du lịch một lần nữa không và họ có đủ tự tin để tiêu tiền không”, Hương Nguyễn, giám đốc của Tập đoàn Escarpment, sở hữu một số tài sản xa xỉ trong khu vực .

Chính phủ đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng là 850,000 người trở lại làm việc vào tháng 7, khi họ có kế hoạch giảm bớt hầu hết các hạn chế về khoảng cách xã hội, ngoại trừ du lịch quốc tế và các cuộc tụ họp lớn hơn 100 người. Mặc dù các lĩnh vực khai thác và xây dựng đã được cho phép tiếp tục trong thời gian phong tỏa - mang lại thu nhập thuế quan trọng - Canberra ước tính rằng hoạt động kinh tế hàng tuần đã giảm 4 tỷ đô la Úc, dựa trên sự kết hợp của giảm lực lượng lao động, năng suất và tiêu dùng, do các hạn chế được áp dụng .

Các nhà kinh tế nói rằng bất kỳ sự trở lại làm việc và phục hồi kinh tế nào có thể sẽ là một chuyến đi gập ghềnh, và phụ thuộc vào việc kiểm soát sự lây lan của virus.

“Nếu điều này không thể xảy ra và chúng ta phải áp dụng lại phần lớn các hạn chế thì hoạt động rất có thể sẽ lại sụt. Các quy tắc không chỉ sẽ chặt chẽ hơn, mà kết quả này cũng sẽ báo hiệu rằng không thực sự có thể nới lỏng các hạn chế và ngăn chặn căn bệnh này, điều này sẽ có tác động tiêu cực đáng kể đến các quyết định chi tiêu và niềm tin”, Sarah Hunter, nhà kinh tế trưởng tại BIS Oxford cho biết.

Phụ thuộc Trung Quốc

Lần cuối cùng nền kinh tế của Úc phải đối mặt với một cú sốc lớn từ bên ngoài, trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, nó đã được hưởng lợi từ việc kích thích 4 nghìn tỷ NDT của Bắc Kinh (857 tỷ đô la Úc). Điều này dẫn đến sự gia tăng mạnh mẽ xuất khẩu sắt và than sang Trung Quốc và mở ra một sự bùng nổ đầu tư kéo dài hàng thập kỷ, củng cố mối quan hệ kinh doanh và chính trị giữa các quốc gia và củng cố một thỏa thuận thương mại tự do vào năm 2015.

Các nhà phê bình nói rằng điều này cũng đã khiến nước này quá phụ thuộc vào Bắc Kinh. Cho đến nay, Trung Quốc đã thất bại trong việc giải phóng một gói kích thích để đáp ứng với coronavirus. Các nhà lãnh đạo doanh nghiệp cũng cảnh báo sự suy giảm mạnh mẽ trong quan hệ ngoại giao - được thúc đẩy bởi lệnh cấm của Canberra đối với sự tham gia của Huawei trên mạng 5G Úc và luật can thiệp nước ngoài mới chủ yếu nhắm vào Bắc Kinh - đã làm tổn thương quan hệ và đầu tư.

Các khoản phê duyệt cho đầu tư của Trung Quốc vào Úc đã giảm một nửa xuống còn 13.1 tỷ đô la vào cuối tháng 6 năm 2019, dữ liệu của chính phủ cho thấy, trong bối cảnh lo ngại ngày càng tăng đối với việc mua đất và các tài nguyên cơ sở hạ tầng và các cáo buộc gián điệp. Điều này theo sau hành vi ngày càng hung hăng ở Biển Đông, nơi nước này đã quân sự hóa các đảo nhân tạo khi đưa ra yêu sách đối với vùng biển đang tranh chấp.

Các công ty của Trung Quốc đang ngày càng đặt câu hỏi rằng liệu họ có được chào đón ở đây hay không, theo chính trị gia Warwick Smith, cựu giám đốc điều hành của Macquarie Bank.

Ông cảnh báo rằng Canberra đang chịu ngày càng nhiều áp lực từ Washington để chọn Mỹ thay vì Trung Quốc và doanh nghiệp lo ngại rằng các hành động của chính phủ đang gây thiệt hại không cần thiết cho quan hệ với Bắc Kinh.

“Ngoại giao phải chiến thắng sự hỗn loạn”, ông Smith, người hồi tháng 3 đã từ chức Chủ tịch Quỹ Quốc gia về Quan hệ Trung Quốc Úc, một cơ quan chính phủ nhằm cải thiện quan hệ song phương, khi ông vỡ mộng rằng họ không nhận được đủ sự hỗ trợ của chính phủ.

Bắc Kinh đã đình chỉ nhập khẩu thịt bò từ một số nhà chế biến thịt của Úc và tuần trước đã áp thuế lên tới 80% đối với hàng nhập khẩu lúa mạch. Khác xa với việc giải cứu Canberra khỏi những khó khăn của mình, ngày càng có mối lo ngại rằng Bắc Kinh có thể tìm cách khai thác lỗ hổng bằng cách nhắm vào các lĩnh vực thương mại quan trọng khác.

“Nếu chúng ta có thể tạo ra khoản nợ lớn nhất mà chúng ta đã từng có và sau đó đồng thời chọc giận nhà cung cấp thu nhập lớn nhất của chúng ta, thì đó không phải là điều thông minh nhất”, ông Kerry Stokes, một doanh nhân về truyền thông nói. “Nếu sự giận dữ của Bắc Kinh không được dập tắt, nó có thể gây ra hậu quả thảm khốc cho nền kinh tế.”