Lợi suất trái phiếu chính phủ gia tăng gần đây bắt nguồn từ nhiều yếu tố, trong đó có tác động từ ngân sách. Bỏ qua nguyên nhân chính xác, câu hỏi thường được đặt ra là tác động của việc này đến chi phí vay nợ của chính phủ thông qua khoản trả lãi tăng cao. Theo tính toán từ Văn phòng Trách nhiệm Ngân sách (OBR), mức tăng 50bp trong lợi suất ngắn hạn và dài hạn kể từ khi ngân sách được công bố có thể làm tăng chi phí vay nợ khoảng 6 tỷ GBP trong vòng 5 năm, tương đương 0.2% GDP.

Dù đây là con số đáng kể, vấn đề tài khóa lớn hơn kể từ khi ngân sách được đưa ra chính là tăng trưởng kinh tế yếu. Dự báo của OBR kỳ vọng GDP sẽ tăng 2% trong năm nay, nhưng dữ liệu mới nhất lại cho thấy nền kinh tế đang chững lại. Một phần tăng trưởng có thể đến từ chi tiêu công tăng cao, nhưng khu vực tư nhân đang suy yếu nhiều hơn dự đoán. Yếu tố vùng miền có thể góp phần vào tình hình này, nhưng các khảo sát doanh nghiệp cũng chỉ rõ tác động tiêu cực từ việc tăng thuế. OBR đôi khi bù đắp các bất ngờ về tăng trưởng thấp bằng cách dự báo kết quả tích cực hơn trong các kỳ tới, nhưng những chỉ số mang tính dự báo trong các khảo sát doanh nghiệp gần đây đã sụt giảm nghiêm trọng. Nếu GDP giảm bền vững 1%, điều này có thể làm tăng chi phí vay nợ thêm 0.7% GDP, tương đương gần 20 tỷ GBP.

Chính phủ sẽ phản ứng ra sao?

Trừ khi triển vọng kinh tế vĩ mô thay đổi đáng kể, Bộ trưởng Tài chính sẽ phải đối mặt với lựa chọn quen thuộc: điều chỉnh hoặc tạm dừng các quy tắc tài khóa để cho phép vay nợ thêm, cắt giảm chi tiêu hoặc tăng thuế. Với việc các quy tắc tài khóa đã được thay đổi lớn vào tháng 10, khó có khả năng một sự thay đổi lớn khác sẽ xảy ra sớm. Chỉ khi suy thoái hoặc cú sốc lớn xuất hiện, việc tạm dừng các quy tắc tài khóa mới trở nên khả thi.

Vào tháng 10, Đảng Lao động đã tăng chi tiêu chính phủ thêm 70 tỷ GBP. Một giải pháp có thể là rút lại phần chi tiêu này, nhưng khoản tăng đã được phân bổ mạnh vào giai đoạn đầu, chủ yếu vào chi tiêu thường xuyên như lương khu vực công. Sau đó, chính sách tài khóa dự kiến sẽ thắt chặt. OBR cũng dự báo các bộ của chính phủ không được bảo vệ sẽ phải đối mặt với mức cắt giảm ngân sách thực tế trung bình 1.1% mỗi năm từ năm 2025/26, khiến việc thắt lưng buộc bụng thêm trở nên khó khăn hơn. Nếu trì hoãn cắt giảm chi tiêu sang cuối nhiệm kỳ này, điều đó sẽ trùng với giai đoạn trước bầu cử – thời điểm nhạy cảm về chính trị.

Việc tăng thuế cũng đối mặt nhiều giới hạn. Đảng Lao động đã cam kết không tăng một số loại thuế trong tuyên ngôn bầu cử, khiến các nguồn thu còn lại không thể bù đắp đáng kể. Tháng 10 vừa qua, Bộ trưởng Tài chính đã tăng thuế bảo hiểm quốc gia cho người sử dụng lao động, nhưng khó có khả năng lặp lại do phản ứng tiêu cực từ nhóm doanh nghiệp. Tăng 1% thuế thu nhập cơ bản có thể mang lại 8 tỷ GBP, nhưng sẽ là một rủi ro chính trị lớn khi động chạm đến cam kết của Đảng Lao động.

OBR dự kiến sẽ cập nhật các dự báo vào ngày 26/3, điều này có thể gây thêm áp lực buộc phải điều chỉnh chính sách. Tuy nhiên, một ngân sách mới không được lên kế hoạch cho đến mùa thu. Đánh giá chi tiêu mùa hè, dự kiến vào tháng 6, thường chỉ phân bổ ngân sách giữa các bộ ngành thay vì điều chỉnh tổng chi tiêu. Nếu Bộ trưởng Reeves dự định thắt chặt chi tiêu, đánh giá này có thể bị trì hoãn. Dù vậy, Bộ trưởng Tài chính có thể phát tín hiệu sớm về cách chính sách tài khóa sẽ thay đổi vào cuối năm nếu OBR kết luận rằng các quy tắc tài khóa có nguy cơ bị vi phạm.

BoE sẽ phản ứng thế nào?

Tăng trưởng yếu không phải thách thức duy nhất mà BoE đối mặt, khi nhiều khảo sát doanh nghiệp cũng chỉ ra ý định tăng giá ngày càng phổ biến. Khảo sát quý IV từ Phòng Thương mại Anh cho thấy kỳ vọng giá đã quay lại mức cao như cuối năm 2022, trong khi ý định tuyển dụng giảm xuống mức thấp của quý IV/2020. Một số ý kiến cho rằng, tăng trưởng yếu sẽ kéo giảm lạm phát, tạo điều kiện cho việc hạ lãi suất nhanh hơn. Nhưng với GDP chỉ đạt mức tăng trưởng trung bình 0.5% trong hai năm qua, giải pháp này có thể không đơn giản.

GBP suy yếu, giá khí đốt bán buôn tăng và các điều chỉnh giá do chính phủ quản lý dự kiến sẽ đẩy lạm phát lên trong năm 2025. Trong điều kiện bình thường, BoE có thể bỏ qua các yếu tố tạm thời này, nhưng với lạm phát cao, cùng loạt kỳ vọng lạm phát từ khảo sát đang tăng, BoE có thể sẽ hành động thận trọng hơn. Dù vậy, BoE vẫn được kỳ vọng sẽ hạ lãi suất vào tháng 2, nhưng việc truyền tải một thông điệp tự tin về các lần hạ lãi suất tiếp theo sẽ trở nên khó khăn nếu kỳ vọng lạm phát tiếp tục gia tăng.