Vào tháng 1/2020, khi một căn bệnh lạ ập tới và hoành hành tại thành phố Vũ Hán, Trung Quốc, giá dầu toàn cầu đã từ đó lao dốc. Tại Singapore, thành phố cách đó hai ngàn dặm, một trong những nhà giao dịch hàng hóa quyền lực nhất thế giới, ông Lim Oon Kuin, lặng lẽ bổ sung dầu vào kho dự trữ nhiên liệu khổng lồ của mình, với kỳ vọng rằng Trung Quốc sẽ kiểm soát thành công dịch bệnh.

Vụ đặt cược nhanh chóng thất bại. Mặc dù người Trung Quốc kiểm soát được Covid-19 tại quê nhà, nhưng đại dịch đã khiến giá dầu thô giảm tới 70%. Các ngân hàng đã cố gắng thu hồi các khoản nợ từ công ty của Lim, Hin Leong Trading Pte, điều này gây ra một trong những vụ bê bối lớn nhất trong ngành dầu mỏ thế kỷ XXI. Đế chế của Lim sụp đổ, nợ 3.5 tỷ USD từ 23 ngân hàng và hậu quả của nó vẫn còn âm vang sang năm 2021, làm lung lay ngành giao dịch dầu mỏ toàn cầu trị giá 4 nghìn tỷ USD.

Những kẻ thua cuộc là hàng trăm công ty thương mại nhỏ khác, nhiều trong số đó chỉ có đủ quy mô để thuê một số ít nhân viên, và là đối tượng cảnh giác của các ngân hàng khi cho vay tiền. Những công ty thu được lợi nhuận từ cuộc khủng hoảng là các công ty giao dịch lớn trên toàn cầu như Trafigura Group và Vitol SA, giữ được niềm tin từ các công ty tài chính và có khả năng trả chi phí tăng cường giám sát.

Những dấu hiệu của sự thay đổi đã xuất hiện vào đầu tháng 12, khi các ngân hàng ở trung tâm giao dịch dầu mỏ của Singapore ban hành các hướng dẫn mới đối với hoạt động cấp vốn, nhằm hạn chế cú sốc tương tự như Hin Leong. Các bên cho vay gồm cả HSBC Holdings Plc. và Singapore’s DBS Group Holdings Ltd. vẫn đang cố gắng thu hồi vốn.

Ngân hàng ABN Amro Bank NV có trụ sở tại Hà Lan cho biết sẽ rút hoàn toàn khỏi giao dịch hàng hóa, và các tổ chức khác, bao gồm BNP Paribas SA của Pháp đang thu hẹp quy mô hoặc xem xét lại hoạt động kinh doanh của mình. Hơn 20 trader kỳ cựu và các chủ ngân hàng đã chia sẻ với Bloomberg News trong các cuộc phỏng vấn rằng họ đang thắt chặt nguồn tài chính và có thể sẽ tiếp tục vào năm tới khi các ngân hàng áp dụng các tiêu chuẩn khắt khe hơn với các thương nhân nhỏ.

Steven Beck, Giám đốc Thương mại & Chuỗi Cung ứng tại Ngân hàng Phát triển Châu Á cho biết: “Các ngân hàng đã trở nên sợ rủi ro hơn trong bối cảnh hiện nay,” và tập trung vào các công ty lớn. Ông cho biết cuộc khủng hoảng Hin Leong đã khiến thâm hụt tài chính thương mại trở nên trầm trọng hơn.

Cải tổ toàn diện đang diễn ra trong ngành xoay quanh hai công cụ tài chính cho phép hàng nghìn giao dịch mà chuỗi cung ứng hàng hóa toàn cầu dựa vào - tín dụng thư (letters of credit) và thư bảo đảm bồi thường (letters of indemnity). Các công ty thương mại thường sử dụng chính hàng hóa của mình và các tài sản khác thế chấp cho ngân hàng và công ty tài chính để làm tín dụng thư nhằm đảm bảo thanh toán. Các trader đôi khi cũng sẽ cung cấp một thư bồi thường - đảm bảo có hàng hóa thay cho các chứng từ vận chuyển - để chứng minh tính xác thực của giao dịch.

Vận chuyển hàng hóa

Những giấy tờ bảo đảm này là nguyên nhân cho sự sụp đổ của Hin Leong. Vào tháng 4, Bloomberg News là tờ báo đầu tiên công bố những khó khăn tài chính tại công ty sau khi một số chủ nợ rút hạn mức tín dụng trong bối cảnh lo ngại về khả năng trả nợ của Hin Leong. Nhưng vào thời điểm các nhân viên ngân hàng hỏi về hàng hóa cầm cố, ít nhất 6 triệu thùng dầu và nhiên liệu đã không cánh mà bay. Lim đã bí mật bán bớt một số thùng. Sau đó, khi bị HSBC kiện, Lim phủ nhận việc mình sử dụng giấy tờ giả mạo để được cấp vốn, nói rằng các giấy tờ này được phát hành “nhầm lẫn”.

Một cuộc điều tra qua email tìm kiếm giải thích từ gia đình Lim đã không được trả lời. DBS từ chối bình luận. HSBC cho biết trong một email: "Chúng tôi vẫn cam kết phát triển hoạt động kinh doanh của mình tại Singapore."

Vụ bê bối đã ảnh hưởng nặng nề đến ngành công nghiệp. Doanh thu ngân hàng từ tài trợ thương mại hàng hóa giảm 29% trong nửa đầu năm nay, theo công ty tư vấn ngành Crisil Coalition.

Các trader hàng hóa thường sóng sót sau những đợt biến động giá mạnh giống như khủng hoảng Covid-19. Nhưng năm nay, trong khi các công ty lớn làm ăn tốt, nhiều công ty nhỏ hơn lại phải vật lộn để tồn tại sau thảm họa Hin Leong và căng thẳng địa chính trị và tranh chấp thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ.

Nhiều công ty đã phải vật lộn với tỷ suất lợi nhuận mỏng hơn trong những năm gần đây do cạnh tranh gia tăng và nhu cầu không ổn định. Các trader độc lập tại Singapore, Malaysia và Indonesia được Bloomberg News khảo sát cho biết hạn mức tín dụng từ các ngân hàng đã giảm trong sáu tháng qua, trong khi chi phí cho các cơ sở lưu trữ và môi giới phái sinh vẫn tăng.

Trong bối cảnh đó, đế chế của Lim bắt đầu suy thoái. Ocean Bunkering, doanh nghiệp đầu tiên mà ông bắt đầu với một chiếc thuyền đánh cá vào những năm 1960, đã nộp đơn phá sản vào cuối tháng 11. OK Lim cũng đã bán tài sản của mình ở khu vực phía tây Tuas của Singapore. Bản thân Lim đang bị cảnh sát Singapore điều tra và được tại ngoại sau khi nộp 3 triệu đô la Singapore (2.3 triệu USD) tiền bảo lãnh vào tháng 8. Hai chủ nợ và người quản lý do tòa án chỉ định, PricewaterhouseCoopers, đã khởi kiện gia đình Lim.

Các nhà giao dịch hàng hóa khác như Agritrade International và ZenRock Commodities, đã vỡ nợ cùng thời gian với Hin Leong. Các công ty vay nợ nhiều từ ngân hàng đã phải đối mặt với tình trạng kém thanh khoản vì giá hàng hóa lao dốc do đại dịch, làm gián đoạn giao thương và giảm giá trị tài sản cầm cố các khoản vay.

Jean-Francois Lambert, một nhà tư vấn trong ngành và là cựu giám đốc ngân hàng tài trợ thương mại của HSBC cho biết: Các công ty giao dịch hàng hóa ở “các nước kém phát triển nhất có thể ngày càng phải vật lộn để được hỗ trợ tài chính khi các ngân hàng thu hẹp và tái ưu tiên hoạt động kinh doanh. Gian lận liên quan đến các nhóm công ty quy mô trung bình; do đó, không có gì ngạc nhiên khi các ngân hàng quốc tế xa lánh những công ty như vậy để tập trung vào những tên tuổi lâu đời hơn ”.

Kiểm tra kỹ lưỡng hơn

Để khôi phục danh tiếng của Singapore với tư cách là một trung tâm giao dịch, chính phủ nước này đã đưa ra một loạt các biện pháp vào tháng trước, trong đó bao gồm quản trị doanh nghiệp và quản lý rủi ro cũng như tăng cường minh bạch trong giao dịch.

Điều đó có thể giúp ích nhiều hơn cho các trader lớn, những người đã chứng kiến ​​sự sa sút từ hoạt động kinh doanh của các đối thủ nhỏ hơn. Trafigura công bố lợi nhuận gộp tốt nhất trong lịch sử 27 năm của công ty trong năm tính đến 30/9 và hứa hẹn sẽ mở rộng hoạt động kinh doanh. Các đối thủ lớn như Vitol, Mercuria Energy Group và Gunvor Group, cũng được cho là sẽ có kết quả tốt trong năm nay.

Đối với các ngân hàng, quy mô của ngành dầu mỏ khiến nó trở thành một cỗ máy kiếm tiền tiềm năng cho những ai có thể kiểm soát rủi ro. Tài trợ thương mại “là dầu bôi trơn thương mại và cho phép chúng tôi đạt được nhiều mục tiêu, hướng tới thịnh vượng và phát triển,” theo đại diện của ngân hàng ADB.