Chưa đầy một tuần sau khi đánh dấu cột mốc là người giữ chức Thủ tướng lâu nhất trong lịch sử, ông Shinzo Abe đã tuyên bố từ chức do những vấn đề về sức khỏe. Nhiệm kỳ tám năm của ông bắt đầu bằng việc Nhật Bản đánh mất vị trí của mình trong một trật tự thế giới mới: Trung quốc trở thành cường quốc thương mại số một Châu Á và nền kinh tế đứng thứ 2 thế giới. Khôi phục tăng trưởng, hoặc ít nhất là chặn lại đà suy yếu, đã trở thành mục tiêu ưu tiên của ông Abe. 

Vị Thủ tướng rời đi để lại chính sách nới lỏng tài khóa và tiền tệ đặc trưng, đang triển khai với công suất tối đa do khủng hoảng Covid-19. Điều này có nghĩa là người kế nhiệm có thể sẽ giữ nguyên nội dung các chính sách trên. Với sự thu hẹp của nền kinh tế lên tới 27,8% vào Quý trước, có lẽ sẽ không còn có nhiều lựa chọn khác. 

Thủ tướng tiếp theo có thể sẽ được lựa chọn từ các thành viên nội các của ông Abe. Tổng thư ký nội các, Yoshihide Suga, cánh tay phải của ông Abe, là một ứng cử viên có thể được lựa chọn tạm thời nếu như các đảng phái Nhật Bản chưa thể đi đến thống nhất.

Sự ra đi của ông Abe cũng khép lại một chương dài của gia đình ông với cương vị quan trọng tại thượng tầng chính trị Nhật Bản. Người chú vĩ đại của ông, Eisaku Sato, và ông nội, Nobusuke Kishi, đều đã từng giữ chức Thủ tướng. Nhưng ngay cả khi Nhật Bản đã sẵn sàng cho một khởi đầu mới, cần phải nhìn nhận rằng quá khứ không chỉ có toàn sự thất bại. Khi tôi sinh sống ở đây từ năm 1999 tới 2001, sự lo lắng sâu rộng đã tạm thời hạ nhiệt sau khi bong bóng kinh tế sụp đổ một thập kỷ trước đó. Và trong những chuyến thăm dưới thời ông Abe, tôi đã cảm nhận được một nguồn năng lượng rất khác biệt.
Ông Abe đã bước vào nội các và hứa hẹn sẽ chỉnh đốn mọi thức trở lại. Nó còn hơn một câu hỏi đơn thuần về kinh tế: An ninh quốc gia đòi hỏi một cú huých tới tăng trưởng. Giờ đây, giữa những biến động của đại dịch, chính di sản của ông sẽ mang tới những manh mối cho quá trình phục hồi của kinh tế toàn cầu.

Dưới đây là tóm tắt của những bài báo tôi đã thực hiện về Nhật Bản dưới thời Abe:

"Abenomics cuối cùng đã tìm thấy khoảnh khắc thiên tài": Với việc kinh tế Nhật Bản đang đối mặt với sự suy thoái sâu sắc nhất kể từ những năm 1950, có thể sẽ là vội vàng để kết luận rằng bình minh của chính sách kinh tế dưới thời Abe (Abenomics) đã tới. Ngay cả trước khi đại dịch bùng phát, "3 mũi nhọn" của chương trình kinh tế trên đã dần mất động lực. Chính sách tài khóa phình to, sự nới lỏng tiền tệ mạnh mẽ và nỗ lực để giải phóng hoạt động kinh doanh ra khỏi những kìm kẹp về quy định đã thất bại trong việc đem lại mức phục hồi kinh tế tương xứng. Đúng là Abenomics đã có những thất bại, nhưng để bỏ qua những thành công của nó sẽ là một sai lầm. Di sản của chính sách kinh tế trên sẽ còn tồn tại sau nhiệm kỳ của ông Abe, và sẽ là bài học đối với những nhà lãnh đạo tương lai của Nhật Bản cũng như những người xây dựng chính sách trên toàn cầu.

"Nhật bản đang hướng tới sự phá sản": Quy mô kích thích của Tokyo đang tương ứng với gánh nặng từ đại dịch Covid. Thủ tướng Shinzo Abe đã tiết lộ gói kích thích thứ hai trong hai tháng trị giá khoảng 117 nghìn tỷ yên (1 nghìn tỷ USD), mức vượt trội so với giai đoạn Đại Suy thoái. Ông Abe cho biết quy mô đối phó với cuộc suy thoái lớn nhất kể từ năm 1930 sẽ đạt mức khoảng 40% GDP. "Cú đấm" tài khóa trên sẽ không thể ngăn cản sự sụt giảm mạnh của kinh tế Nhật Bản mà có thể sẽ chỉ có tác dụng làm dịu bớt nó. 

"Chào mừng ông Abe. Nước Nhật vẫn đang chờ đợi": Với một người đã đắc cử gần 8 năm trước đây và cam kết sẽ hồi phục lại sức sống cho nền kinh tế Nhật Bản, việc phải quay trở lại vạch xuất phát có lẽ sẽ rất đau đớn đối với ông Shinzo Abe. Ông ta được ủng hộ từ số đông nghị trường và không có ai thách thức vị trí lãnh đạo trong nội bộ đảng Dân chủ Tự do. Tuy nhiên, bất chấp sự bảo đảm trên, động thái của ông Abe trước cuộc khủng hoảng Covid-19 chưa cho thấy khả năng lãnh đạo của mình. Ông chậm trễ trong việc trì hoãn tổ chức Thế vận hội - quyết định chỉ được đưa ra sau khi một số quốc gia cho biết sẽ không cử đội tuyển tham dự. Abe trông giống như đang bị mắc kẹt bởi các sự kiện thay vì một người đang ở đỉnh cao của quyền lực.

"NHTW không thể cứu các tiệm cắt tóc trống không": Một chuyến đi dạo quanh các tiệm làm tóc trống không và các hàng quán với máy chơi game rỉ sét tại Hokkaido, điểm cực bắc của Nhật Bản, cho thấy thách thức về nhân khẩu học đối với đất nước này. Những nơi như Naie, một thị trấn gần 5,000 người, chỉ ra phạm vi cần thực hiện đối với những nhà tạo lập chính sách tiền tệ Nhật Bản, và cho thấy NHTW nước này đang không sẵn sàng để giải quyết với các vấn đề tại trung tâm của nền kinh tế.