Con đường bình thường hóa chính sách của Thống đốc Ngân hàng Nhật Bản Kazuo Ueda trở nên gập ghềnh hơn nhiều sau những biến động của thị trường trong tuần này, khiến ông phải đối mặt với nhiều rủi ro ở phía trước.

Khi nắm quyền lãnh đạo tại BOJ vào tháng 4 năm 2023, Ueda đã thừa hưởng một khuôn khổ tiền tệ phức tạp và dường như rất khó để thoát ra. Sau hơn một thập kỷ với những chính sách nới lỏng tiền tệ phi truyền thống, ngân hàng trung ương này đã nắm giữ hơn một nửa thị trường trái phiếu chính phủ Nhật Bản. Tuy nhiên, sau khi chấm dứt hệ thống lãi suất âm cuối cùng trên thế giới vào tháng 3, Ueda dường như đang hướng tới chính sách bình thường hóa một cách suôn sẻ.

Sau đó, thị trường bùng nổ với sự biến động chỉ vài hôm sau lần tăng lãi suất thứ hai vào ngày 31 tháng 7. Khi nhiều nhà giao dịch đổ lỗi cho BOJ đã gây ra sự biến động trên thị trường toàn cầu bằng cách gợi ý về các đợt tăng lãi suất tiếp theo, Phó Thống đốc Shinichi Uchida đã vào cuộc để đảm bảo với các nhà đầu tư rằng ngân hàng trung ương sẽ không tăng lãi suất khi tình trạng bất ổn của thị trường vẫn tiếp diễn.

Theo Nobuyasu Atago, nhà kinh tế trưởng tại Viện nghiên cứu kinh tế Rakuten Securities, phản ứng của BOJ trước tình hình hỗn loạn có thể đã làm phức tạp thêm những thách thức của họ. Ông cho biết việc Uchida trích dẫn các điều kiện thị trường như một yếu tố chính sách đã phá vỡ cách tiếp cận dựa trên dữ liệu vĩ mô mà ngân hàng trung ương đã theo đuổi từ trước đến nay.

Một cựu quan chức khác của BOJ cho biết. “BOJ đã sai. Ngôn ngữ của chính sách tiền tệ phải là dữ liệu”.

Những bình luận này đã có tác dụng làm lu mờ các ưu tiên chính sách của ngân hàng.

“Những biến động không cần thiết”

Cựu quan chức BOJ Masamichi Adachi, hiện là nhà kinh tế tại UBS Securities, nhận định rằng “Trong khi lý do chính đằng sau vụ sụp đổ lần này là lo ngại về việc Hoa Kỳ hạ cánh cứng, BOJ đã tạo ra những biến động không cần thiết. Bên cạnh những vấn đề mang tính chính sách, việc truyền tải thông điệp cũng là một vấn đề.”

BOJ không phải là đơn vị duy nhất phải đối mặt với những thách thức về truyền thông. Trong những năm qua, các quan chức trên khắp thế giới đôi khi cũng phải vật lộn với những phản ứng từ thị trường tài chính.

Khi Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Jerome Powell vào tháng 12 năm 2018 cho biết việc thu hẹp danh mục trái phiếu của ngân hàng trung ương Hoa Kỳ đang ở chế độ “tự động lái”, điều này đã góp phần khiến cho thị trường cổ phiếu Hoa Kỳ ghi nhận sự suy giảm trong 4 ngày tiếp theo. Tháng sau, Fed ra dấu hiệu rằng họ sẽ từ bỏ các đợt tăng lãi suất tiếp theo và sẽ linh hoạt trong việc giảm lượng trái phiếu nắm giữ. Một trong những người tiền nhiệm của ông, Ben Bernanke, vào năm 2013 đã gây ra một đợt bán tháo trên nhiều thị trường tài chính toàn cầu sau khi cho rằng Fed sẽ sớm bắt đầu loại bỏ dần việc nới lỏng định lượng.

Cựu Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Lawrence Summers cho biết có một xu hướng đối với các ngân hàng trung ương, đặc biệt là những người mới vào nghề, giống như những người lái xe lần đầu và "lái quá tốc độ". Trong trường hợp gần đây của BOJ, việc thay đổi chính sách "sau một thời gian dài duy trì lãi suất thấp như vậy có lẽ có thể được thực hiện nhẹ nhàng hơn". Và, đề cập đến những bình luận của Uchida trong tuần này, ông cho biết BOJ "không cần phải quá cứng rắn như họ đã làm để thể hiện rằng họ đang phản ứng với thị trường".

“Mất điểm phong cách”

“Sử dụng ngôn ngữ của Thế vận hội tuần này, tôi nghĩ có lẽ tôi sẽ trừ một chút ‘điểm phong cách’ của Ngân hàng Nhật Bản,” Summers, một giáo sư của Đại học Harvard và là cộng tác viên của Bloomberg TV, cho biết.

Theo một số cách, sự tự mãn của nhà đầu tư sau một thời gian dài chính sách ổn định của BOJ đã khiến khả năng thị trường biến động là điều không thể tránh khỏi khi mà các nhà chức trách bắt đầu thoát khỏi chính sách này.

Tetsuya Inoue, Trưởng nhóm nghiên cứu cấp cao tại Viện nghiên cứu Nomura và là cựu thư ký của Ueda khi ông còn là thành viên hội đồng quản trị cách đây hai thập kỷ cho biết: "Đây là lần tăng lãi suất toàn diện đầu tiên trong hơn 20 năm và tất nhiên là sẽ đầy thách thức".

Takahide Kiuchi, cựu thành viên hội đồng quản trị BOJ, người luôn bỏ phiếu chống lại việc nới lỏng tiền tệ kỷ lục dưới thời thống đốc BOJ trước đó là Haruhiko Kuroda, cho rằng Ueda nên hành động sớm hơn với lần tăng lãi suất thứ hai.

Thị trường thiếu ổn định

Ông Kiuchi cho biết rằng “Đồng JPY đã suy yếu quá nhiều trong khi cổ phiếu đã tăng mạnh” và ông cho rằng việc giai đoạn nới lỏng bất thường kéo dài vừa rồi đã hình thành nên nhiều vị thế tích tụ trên thị trường tài chính và “Vị thế càng quá mức, khả năng điều chỉnh sau đó càng dữ dội.”

Thị trường vẫn chưa ổn định. Mặc dù biến động hàm ý của Nikkei 225 đã dịu đi sau mức tăng gần đây của chỉ số này nhưng vẫn đang ở mức cao gấp đôi trung bình hàng ngày trong năm nay tính đến ngày 31 tháng 7, trước khi đợt bán tháo bắt đầu. Sự không chắc chắn của nhà đầu tư về triển vọng đối với tài sản của Nhật Bản vẫn ở mức cao, với một thước đo thị trường quyền chọn về biến động dự kiến ​​của đồng JPY giao dịch cao hơn khoảng 60% so với mức trung bình 10 năm vào thứ Sáu.

Biến động vẫn đang giữ ở mức cao sau một tuần biến động mạnh của thị trường

Theo Kazuo Momma, cựu giám đốc điều hành phụ trách chính sách tiền tệ, BOJ sẽ cần phải tìm hiểu về nguyên nhân đằng sau những phản ứng của thị trường gần đây.

“Thật khó để nói rủi ro của việc bình thường hóa không thành công ngay bây giờ”, Momma cho biết. “Tuy nhiên, có một điều có thể thấy là có lẽ sẽ mất nhiều thời gian hơn so với dự kiến trước đây”.

Trước quyết định vào tháng 7, ngân hàng trung ương đã phải đối mặt với áp lực chính trị bất thường. Hai thành viên cấp cao của đảng cầm quyền đã tập trung về những chính sách của BOJ và việc đồng JPY suy yếu và dường như ủng hộ việc tăng lãi suất để hỗ trợ đồng tiền.

Một ủy ban quốc hội sẽ họp vào thứ Ba để quyết định thời điểm Ueda và Bộ trưởng Tài chính Shunichi Suzuki sẽ bị triệu tập để thẩm vấn.

“Tôi thấy tiếc cho Ueda vì BOJ đang bị coi là một trong những thủ phạm” đằng sau sự hỗn loạn của thị trường, Tatsuo Yamasaki, cựu quan chức tiền tệ chính cho biết. “Mọi người đều nói tiêu cực về Ueda, nhưng quyết định tăng lãi suất đã giúp khắc phục sự yếu kém của đồng JPY và đây là mối quan tâm lớn”.

Một rủi ro khác sắp xảy ra là cuộc bầu cử lãnh đạo của Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền dự kiến ​​diễn ra vào mùa thu. Tùy thuộc vào người sẽ giành được vị trí cao nhất, ngân hàng trung ương có thể phải đối mặt với áp lực mới theo những hướng không ngờ tới.

Trong khi đó Atago của Rakuten cho rằng BOJ cần bám sát dữ liệu trong các thông tin chính sách của mình. Ông cho biết, vì Ueda sẽ phải tiếp tục vượt qua những lo ngại về nền kinh tế Hoa Kỳ, nên ngân hàng trung ương đang gặp khó khăn về mặt truyền thông và “BOJ sẽ phải rất cẩn thận”