Mặc dù tân Tổng thống thể hiện quan điểm thiên về dân túy mạnh mẽ hơn các đời Tổng thống Đảng Cộng hòa tiền nhiệm, với một số đề cử ban đầu thể hiện thiện cảm với quyền lợi người lao động, nhưng những phát ngôn bài xích công đoàn cùng các cam kết cứng rắn trong chiến dịch tranh cử cho thấy ông sẽ nghiêng về phía giới chủ doanh nghiệp thay vì người lao động bình thường.

Giáo sư Erik Gordon từ Trường Kinh doanh Đại học Michigan nhận định, Trump có lẽ sẽ không công khai đối đầu với công đoàn nhưng sẽ có thái độ kiểu như "hãy chấp nhận thực tế và thôi than phiền". Quan điểm này chắc chắn sẽ được giới chủ doanh nghiệp đón nhận nồng nhiệt. "Nhiều nhà tuyển dụng cảm thấy tình thế đã đi quá xa, đến mức chỉ cần yêu cầu nhân viên làm việc cũng có thể bị xem là xâm phạm quyền lợi của họ."

Trump có kế hoạch gì cho thị trường lao động và việc làm?

Cương lĩnh chính trị của ông đặt trọng tâm vào việc hồi sinh việc làm tại Hoa Kỳ. Theo một khảo sát năm 2023 của Chương trình Tham vấn Công chúng, trong khi 90% cử tri Đảng Dân chủ ủng hộ việc nâng mức lương tối thiểu liên bang lên 15 USD/giờ, chỉ có 41% cử tri Đảng Cộng hòa đồng tình với đề xuất này.

Cương lĩnh này nhấn mạnh việc khôi phục ngành sản xuất, cứu vãn ngành công nghiệp ô tô Mỹ, và miễn thuế tiền boa cho người lao động trong ngành nhà hàng và khách sạn. Theo đó, người lao động Mỹ sẽ hưởng lợi từ ba trụ cột chính: cắt giảm quy định, tái cân bằng thương mại và kiểm soát chặt chẽ tình trạng nhập cư bất hợp pháp.

Tuy nhiên, theo nhận định của Giáo sư Jason Kosnoski thuộc khoa Chính trị học Đại học Michigan-Flint, Trump không phải là người bị chi phối bởi hệ tư tưởng, ông hành động chủ yếu dựa trên cảm xúc. Điều này khiến các chính sách dễ bị tác động bởi những nhân vật quyền lực có quan điểm chống lao động gay gắt như Elon Musk trong vòng tròn thân cận của ông. "Nếu phải đưa ra dự đoán, tôi cho rằng trong số những người có tiếng nói với Trump, phe chống lao động chiếm số đông hơn so với những người theo khuynh hướng dân túy và đồng cảm với người lao động của ông ấy.", ông Konoski khẳng định.

Elon Musk đóng vai trò thế nào trong bức tranh này?

Vị tỷ phú kiêm doanh nhân tầm cỡ đang dần trở thành một tiếng nói có trọng lượng trong Nhà Trắng. Với khoản đóng góp ấn tượng hơn 250 triệu USD cho chiến dịch tranh cử của Trump, ông hiện đồng điều hành "Ban hiệu suất chính phủ" - một hội đồng tư vấn độc lập với tham vọng cắt giảm 2 nghìn tỷ USD từ ngân sách liên bang. Musk đã công khai bày tỏ sự phản đối mạnh mẽ đối với các chính sách ưu ái người lao động như chế độ làm việc linh hoạt, chính sách đa dạng - công bằng - hòa nhập (DEI), và quyền thành lập công đoàn. Năm ngoái, Elon Musk gây chấn động khi đăng tải trên nền tảng X thông điệp "DEI phải bị xóa sổ", cho rằng đây là một hình thức phân biệt đối xử. Tại các công ty của mình, ông đã hủy bỏ hoàn toàn chính sách làm việc từ xa và không ngần ngại chỉ trích những công chức liên bang làm việc tại nhà.

Trong một cuộc đối thoại đáng chú ý trên X hồi tháng Tám, Musk và Trump đồng thuận rằng người sử dụng lao động cần được trao quyền sa thải công nhân đình công. Phát ngôn này đã khiến Shawn Fain, Chủ tịch Công đoàn Công nhân Ô tô, phải lên tiếng gọi Trump là "kẻ phá vỡ sự đoàn kết". Đáng chú ý, tại Tesla - đế chế ô tô của Musk, người lao động đã đệ đơn khiếu nại, tố cáo công ty sa thải họ chỉ một ngày sau khi họ công bố kế hoạch vận động thành lập công đoàn.

Giới vận động vì quyền lợi người lao động bày tỏ mối lo ngại sâu sắc rằng Trump có thể tận dụng quyền lực của Nhà Trắng - cùng với ảnh hưởng to lớn của Musk - để khuyến khích giới chủ doanh nghiệp chống lại ba trụ cột: công đoàn, chính sách đa dạng sắc tộc và làm việc từ xa. Tuy nhiên, một diễn biến tích cực đã xuất hiện khi Harold Daggett, Chủ tịch Hiệp hội Công nhân Cảng Quốc tế, tuần trước đã ghi nhận vai trò quan trọng của Trump trong việc hỗ trợ công đoàn đạt được thỏa thuận có lợi với các đơn vị điều hành cảng và các hãng vận tải biển, từ đó ngăn chặn một cuộc đình công có nguy cơ gây chấn động nền kinh tế Mỹ.

Theo chia sẻ của Daggett, vị Tổng thống đắc cử đã thể hiện sự ủng hộ kiên định đối với công đoàn công nhân cảng thông qua các cuộc điện đàm trực tiếp với ban điều hành cảng và những thông điệp ủng hộ được đăng tải trên Truth Social trong tháng qua.

Vậy những bổ nhiệm khác thì sao?

Một trong những con đường mà chính quyền mới có thể sử dụng để làm suy yếu tiếng nói của người lao động chính là thông qua việc cải tổ Hội đồng Quan hệ Lao động Quốc gia (NLRB) - cơ quan liên bang đóng vai trò bảo vệ quyền tổ chức và thương lượng tập thể của người lao động. Hiện nay, cơ quan này đang phải đối mặt với làn sóng thách thức từ SpaceX của Musk cùng nhiều doanh nghiệp khác. Đáng chú ý, sau khi NLRB buộc tội SpaceX sa thải nhân viên trái pháp luật năm ngoái, công ty này đã phản công bằng việc đệ đơn kiện, công khai thách thức tính chính đáng trong quy trình của NLRB, nhằm vô hiệu hóa thẩm quyền của cơ quan này.

Theo Conti, sức ảnh hưởng mạnh mẽ nhất của Trump có thể đến từ quyền bổ nhiệm nhân sự. Với viễn cảnh Đảng Dân chủ sắp đánh mất vị thế đa số trong hội đồng, nhiều khả năng các phán quyết sẽ nghiêng về phía người sử dụng lao động và giảm thiểu việc thực thi các biện pháp bảo vệ người lao động. Trump được dự đoán sẽ thay thế cố vấn trưởng NLRB Jennifer Abruzzo - người được Biden bổ nhiệm - bằng một nhân vật ít nhiệt huyết hơn trong việc bảo vệ quyền tổ chức của người lao động.

Giáo sư Bob Bruno, chuyên gia về lao động tại Đại học Illinois-Urbana-Champaign, nhận định: "Khi hội đồng thay đổi cơ cấu với một cố vấn trưởng mới, chúng ta sẽ chứng kiến sự suy giảm trong các cơ chế bảo vệ người lao động, điều này tất yếu sẽ đẩy cao chi phí và rủi ro trong hoạt động tổ chức công đoàn."

Trump có khả năng kích động làn sóng phản đối các chính sách DEI tại nơi làm việc?

Sau các cuộc biểu tình Black Lives Matter, nhiều doanh nghiệp Mỹ đã tích cực áp dụng các sáng kiến DEI như chương trình đào tạo chống định kiến hay nỗ lực thu hút nhân tài từ các cộng đồng thiểu số. Tuy nhiên, gần đây, trước áp lực từ phe bảo thủ, không ít công ty đã bắt đầu rút lui, thể hiện qua việc cắt giảm nhân sự và ngân sách. Đáng nói, 67 triệu USD ngân sách chính phủ dành cho đội ngũ DEI và chăm sóc sức khỏe cộng đồng thiểu số chỉ chiếm 0.003% trong tổng số 2 nghìn tỷ USD cắt giảm mà Musk đề xuất.

Theo Gordon, với thái độ thù địch từ Nhà Trắng đối với DEI, những doanh nghiệp cho rằng các sáng kiến này đã vượt quá giới hạn sẽ cảm thấy tự tin hơn trong việc thu hẹp quy mô. "Họ sẽ cảm thấy an toàn hơn khi thực hiện điều này." Các bộ phận DEI trong chính phủ cũng có thể trở thành mục tiêu. Điển hình là vào tháng 11, Vivek Ramaswamy - đồng lãnh đạo Ban hiệu suất chính phủ - đã công khai chỉ trích Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh về việc duy trì đội ngũ nhân viên chuyên trách DEI và sức khỏe cộng đồng thiểu số, cho rằng đây là khoản chi phí phình to cần được cắt giảm.

Dù vai trò của Ramaswamy chỉ mang tính tư vấn, Y-Vonne Hutchinson - Giám đốc điều hành Công ty tư vấn văn hóa doanh nghiệp ReadySet - dự đoán chính quyền mới sẽ nỗ lực loại bỏ các chính sách DEI trong phạm vi có thể tại khu vực công. Chẳng hạn, họ có thể giải thể các văn phòng DEI hoặc cấm các nhà thầu liên bang tổ chức các khóa đào tạo liên quan. Conti còn lưu ý thêm rằng Ủy ban Cơ hội Việc làm Bình đẳng - cơ quan chịu trách nhiệm thực thi luật chống phân biệt đối xử - có thể sẽ chuyển hướng tập trung sang vấn đề được gọi là "phân biệt đối xử ngược" với nam giới da trắng, thay vì tiếp tục ưu tiên bảo vệ các nhóm thiểu số và các đối tượng yếu thế khác.

Vì sao đề cử Bộ trưởng Lao động của Trump lại tạo nên một làn sóng hoang mang trong cả hai phe - những người bảo vệ quyền lợi người sử dụng lao động và người lao động?

Vào tháng 11, Trump đã gây bất ngờ khi đề cử nữ hạ nghị sĩ Lori Chavez-DeRemer, một đảng viên Cộng hòa từ Oregon, vào vị trí người đứng đầu Bộ Lao động Hoa Kỳ - cơ quan chủ chốt trong việc thực thi các quy định về lương bổng và điều kiện lao động. Điều đáng chú ý là bà từng mạnh mẽ ủng hộ quyền thương lượng tập thể của người lao động và bỏ phiếu tán thành Đạo luật Bảo vệ Quyền Tổ chức - một dự luật nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc thành lập công đoàn, dù cuối cùng đã thất bại tại Thượng viện do không nhận được sự ủng hộ từ Đảng Cộng hòa.

Bà Chavez-DeRemer đã khẳng định sứ mệnh của mình là hỗ trợ nỗ lực phi thường của Trump trong việc tái định hình Đảng Cộng hòa thành đảng của người lao động Mỹ. Tuy nhiên, quan điểm thân thiện với công đoàn của bà đã vấp phải sự phản đối gay gắt từ phe ủng hộ giới doanh nghiệp. Mark Mix, Chủ tịch Ủy ban Quyền Làm việc Quốc gia - tổ chức vận động cho các đạo luật cho phép người lao động được hưởng quyền lợi từ thương lượng của công đoàn mà không cần đóng phí - đã công khai tuyên bố trong một bức thư hồi tháng 11 rằng bà không xứng đáng có vị trí trong chính quyền Trump.

Những đe dọa về việc đẩy mạnh trục xuất sẽ tác động như thế nào đến lực lượng lao động?

Trump đã công bố kế hoạch quy mô lớn nhằm trục xuất hàng triệu lao động không giấy tờ, và Tom Homan - người sắp đảm nhận vị trí "người phụ trách biên giới" - đã khẳng định trên Fox News vào tháng 11 rằng các cuộc đột kích nơi làm việc là điều không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, giới doanh nghiệp đã cảnh báo về những hệ lụy nghiêm trọng có thể xảy đến với nền kinh tế Mỹ từ chiến dịch trấn áp này. Theo số liệu từ Trung tâm Nghiên cứu Di cư, ước tính có khoảng 11.7 triệu người không giấy tờ đang sinh sống tại Mỹ trong năm 2023. Các chủ doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp và nhà hàng - nơi có tỷ lệ lao động không giấy tờ đáng kể - đã bày tỏ lo ngại rằng làn sóng trục xuất sẽ dẫn đến tình trạng thiếu hụt nhân lực trầm trọng, đe dọa sự tồn vong của nhiều doanh nghiệp.

Vấn đề thỏa thuận không cạnh tranh

Hiện có khoảng 30 triệu người lao động Mỹ đang bị ràng buộc bởi các thỏa thuận không cạnh tranh - một dạng hợp đồng hạn chế quyền tự do tìm kiếm và chấp nhận những cơ hội việc làm tốt hơn. Mặc dù Ủy ban Thương mại Liên bang đã ban hành lệnh cấm các thỏa thuận này vào tháng 4 năm ngoái, nhưng đến tháng 8, một tòa án liên bang ở Texas đã ra phán quyết bác bỏ lệnh cấm này. Ủy ban Thương mại Liên bang dưới thời Trump có quyền kháng cáo để khôi phục lại lệnh cấm. Theo Conti, các thỏa thuận không cạnh tranh đã tạo nên một liên minh bất thường giữa những người bảo vệ quyền lợi người lao động, những người theo chủ nghĩa tự do và các đảng viên Cộng hòa theo khuynh hướng dân túy, và thường thì những liên minh kỳ lạ như vậy có thể mang lại những bước tiến đáng kể.

Tuy nhiên, Abraham "Avi" Skoff - đồng Chủ tịch bộ phận thực hành việc làm tại công ty luật Moses Singer - lại có góc nhìn khác. Ông dự đoán chính quyền Trump sẽ không theo đuổi con đường kháng cáo. "Đảng Cộng hòa luôn ủng hộ quan điểm cho rằng chính quyền liên bang đã vượt quá giới hạn thẩm quyền và cần phải thu hẹp phạm vi can thiệp," ông nhận định. "Tôi tin rằng những bổ nhiệm nhân sự của chính quyền Trump sẽ phản ánh rõ nét quan điểm này."