Thống đốc Ngân hàng trung ương Anh (BoE) Andrew Bailey đã nói với một nhóm các nhà tài chính vào ngày 19/7 về email ông nhận được từ một người dân với nội dung: "Làm ơn, làm ơn, hãy vui lên". Nhưng Andrew Bailey là người không biết đùa. Ông đáp lại rằng:" Chúng tôi không cam chịu, còn lâu mới làm được. Chúng tôi đang ở trong thời kỳ rất khó khăn." Đây không phải câu nói đùa. Lạm phát của Anh đạt mức cao ngất ngưởng, 9.4% vào tháng 6 và dự kiến sẽ leo lên mức hai chữ số vào quý tới. Con số này vượt quá xa so với mục tiêu 2%. Tình hình chính trị ngày càng phức tạp hơn khi bà Liz Truss - người đang dẫn đầu trong cuộc đua trở thành lãnh đạo của Đảng Bảo thủ và là chủ nhân chiếc ghế Thủ tướng Anh, đã chỉ trích BoE một cách công khai. Theo khảo sát, lần đầu tiên kể từ năm 1999, tỷ lệ số người không hài lòng với BoE đã vượt qua số người ủng hộ.

Mức độ hài lòng của công chúng đối với NHTW Anh

Lạm phát là thách thức lớn nhất. BoE không thể tránh khỏi việc gián đoạn chuỗi cung ứng do đại dịch và sự kiện Brexit gây ra. Việc Nga xâm lược Ukraine cũng là một sự kiện ngoài tầm với. Tuy nhiên, theo dự báo của cơ quan này cho quý 4 năm nay, hơn một nửa trong xu hướng tăng của lạm phát trên mức 2% đến từ giá năng lượng. Ben Broadbent - Phó Thống đốc NHTW Anh cho biết: "Dù các ngân hàng trung ương đã dự đoán được chiến tranh và lựa chọn thắt chặt tiền tệ để hạn chế ảnh hưởng tới lạm phát tổng thể, điều này dẫn đến tăng trưởng thu nhập danh nghĩa yếu hơn nhiều thay vì thu nhập thực tăng lên."

Áp lực giá cả của sản phẩm quốc nội cũng đang gia tăng. Vào tháng 6, giá dịch vụ đã tăng 5.2%, đây là mức tăng hàng năm nhanh nhất kể từ tháng 12 năm 1992. Cuối năm 2021, sức nóng của thị trường lao động cao hơn so với dự kiến, chương trình trợ cấp đặc biệt cho người lao động tại Anh thời kỳ covid (covid-19 furlough scheme) đang hạ nhiệt. Nhà kinh tế học người Anh Sanjay Raja của Deutsche Bank nhận định: “Tăng trưởng tiền lương hiện tại là 5%, nhưng cần tiến gần hơn 3% để đạt được mục tiêu của Ngân hàng Trung ương Anh.”

Ở thời điểm hiện tại, việc điều chỉnh kinh tế là rất khó khăn. Lãi suất tăng quá nhanh có thể kìm hãm tăng trưởng. Nhưng nếu lãi suất tăng chậm thì lạm phát sẽ còn kéo dài dai dẳng. Bruna Skarica của ngân hàng Morgan Stanley đánh giá rằng: so với Cục Dự trữ Liên bang Mỹ và Ngân hàng Trung ương Châu Âu, ngân hàng trung ương Anh gặp khó khăn hơn nhiều khi đặt tăng trưởng và lạm phát lên bàn cân. Anh có một thị trường lao động mạnh mẽ giống như Mỹ và phải chịu áp lực giá năng lượng tăng mạnh giống như EU. Ủy ban Chính sách tiền tệ của Anh đã bắt đầu tăng lãi suất vào tháng 12 năm ngoái. BoE không công bố dự báo của mình về lãi suất kỳ vọng, các nhà đầu tư cho rằng lãi suất sẽ đạt đỉnh ở mức gần 3% vào đầu năm tới, trước khi giảm xuống 2,25% vào năm 2025.

Sự thay đổi lãi suất cơ bản của BoE và CPI của Anh (%)

Kịch bản trên có thể bị đánh giá thấp nếu Thủ tướng mới sắp tới công bố các đợt cắt giảm thuế lớn. Bà Truss đã đưa ra cam kết sẽ giảm thu ngân sách nhà nước khoảng 30 tỷ bảng Anh (36 tỷ USD) thông qua việc hủy bỏ tăng thuế doanh nghiệp. Rishi Sunak, đối thủ của bà cho vị trí Thủ tướng, tuần này đã thay đổi chiến lược và cắt giảm thuế giá trị gia tăng đối với nhiên liệu. Việc nới lỏng tài khóa buộc NHTW phải tăng lãi suất mạnh hơn.

Lãi suất tăng mạnh sẽ không thể giúp cải thiện tâm lý của người dân. Trong 6 tháng đầu năm, lãi suất cho một khoản thế chấp cố định hai năm đã tăng với tốc độ nhanh nhất kể từ năm 1995. Sẽ rất khó để thuyết phục người dân hiểu rằng việc duy trì lạm phát ở mức 2% sẽ đòi hỏi cả tầm nhìn xa và một cuộc suy thoái lớn. Các chính trị gia nói chung và bà Truss nói riêng hiểu được sự thất vọng của công chúng đang gia tăng, họ chỉ trích rằng ngân hàng in tiền quá nhiều và vai trò của BoE cần được tăng cường. Chính phủ muốn BoE làm nhiều hơn nữa để khuyến khích tăng trưởng và ổn định tài chính.

Bank of England đã có những sai lầm. Ông Bailey rõ ràng không được đánh giá cao với vai trò định hướng của mình. Đề xuất của ông vào tháng 2 rằng công chúng nên kiềm chế yêu cầu tăng lương đã gây ra thất vọng lớn. Tuy nhiên, rất khó để đưa ra một kế hoạch chắc chắn trong một môi trường đầy khó lường hiện tại. Điều này buộc các quan chức của BoE đành phải dò dẫm điều chỉnh kế hoạch chính sách của mình qua từng phiên họp và có lẽ cũng khó có thể kỳ vọng hơn từ họ trong bối cảnh hiện tại.