Ở cả hai bờ Đại Tây Dương, các ngân hàng trung ương đang phải đối mặt với nhiệm vụ khó khăn là tăng lãi suất và hành động này có thể dẫn đến một cuộc suy thoái trong tương lai. Lãi suất càng cao, rủi ro Cục Dự trữ Liên bang (Fed) và Ngân hàng Trung ương Anh làm gia tăng thất nghiệp khi cố gắng kiểm soát lạm phát càng lớn.

Tuy nhiên, một giải pháp khả thi có thể kiểm soát phần nào tình hình hiện tại đó là: cắt giảm bảng cân đối kế toán “cồng kềnh” của các ngân hàng trung ương nhằm thay thế cho việc tăng lãi suất trực tiếp.

Có thể thấy, nới lỏng định lượng đã được sử dụng để kích thích các điều kiện kinh tế sau cuộc khủng hoảng tài chính và đại dịch Covid. Vậy tại sao không chủ động sử dụng bảng cân đối kế toán tại thời điểm hiện tại như một biện pháp thắt chặt định lượng? Điều đó có thể dẫn đến sự ổn định giá cả với lãi suất ngắn hạn thấp hơn.

Thật thú vị, đó dường như là những gì Fed đang làm, trong khi BoE có vẻ né tránh ý tưởng này. Vậy lí do là gì?

Không ai thực sự tán thành cách thức hoạt động của QE, chứ đừng nói đến người anh em đáng sợ của nó là "thắt chặt định lượng". Nhưng ít nhất về mặt lý thuyết, các ngân hàng trung ương có thể sử dụng QT để làm hạ nhiệt tình hình hiện tại thông qua việc đảo ngược “hiệu ứng của cải” (Một lý thuyết về kinh tế hành vi cho thấy người ta chi tiêu nhiều hơn khi giá trị của cải của họ tăng lên)

Mặc dù không có ngân hàng trung ương nào có đủ bằng chứng để đưa ra nhận định tổng quan về các tác động liên hoàn đến từ “chính sách thắt chặt định lương”, nhưng Fed đã không ngại ngùng trong việc nêu rõ vai trò của bảng cân đối kế toán trong việc đưa áp lực giá trở lại bình thường. Hãy xem xét tuyên bố này từ Phó chủ tịch Fed Lael Brainard vào tháng 4:

“Việc cắt giảm bảng cân đối kế toán sẽ góp phần thắt chặt chính sách tiền tệ cao hơn mức tăng dự kiến trong tỷ lệ lãi suất, điều hành được phản ánh ngay qua giá trên thị trường và Bản tóm tắt các dự báo kinh tế của FOMC. Tôi kỳ vọng tác động tổng hợp của việc tăng lãi suất và giảm quy mô bảng cân đối kế toán sẽ đưa lập trường chính sách về vị trí trung lập hơn vào cuối năm nay, với mức độ thắt chặt toàn phần phụ thuộc vào triển vọng lạm phát và diễn biến việc làm"

Không một ai ở BoE có phát biểu như vậy, thay vào đó, các quan chức đã đưa ra một loạt các tuyên bố khó hiểu và có phần mâu thuẫn về cách bảng cân đối kế toán nên được giữ phù hợp với chiến lược chung của chính sách tiền tệ.

Nhà kinh tế Sanjay Raja của Deutsche Bank cho biết BoE đã cố gắng hạ thấp tác động tới từ phiên bản QT sơ khai của chính họ. Báo cáo chính sách tiền tệ tháng 8 năm 2021 tuyên bố rõ ràng rằng mặc dù mục đích của QE là tác động đến kỳ vọng của thị trường về định hướng của lãi suất, tuy nhiên QT sẽ không có tác động ngược lại:

“Việc tăng mục tiêu của lượng tài sản cần mua có thể là tín hiệu về định hướng của ủy ban chính sách tiền tệ (MPC) về nới lỏng định lượng, từ đó cho thấy định hướng giảm lãi suất. Ở chiều ngược lại, MPC không có ý định sử dụng các quyết định của mình về quá trình giảm lượng tài sản đã mua để báo hiệu định hướng tăng lãi suất.

Theo Raja, điều này là một nỗ lực để "loại bỏ nhiều yếu tố thắt chặt" đi kèm với việc nới lỏng định lượng. Tại sao Fed lại quan tâm nhiều đến việc tăng cường bảng cân đối kế toán như một công cụ chính sách hơn BoE?

Một lý do khác có thể là do kì hạn trái phiếu của hai ngân hàng Trung ương rất khác nhau. Danh mục của Fed đủ linh động để có thể ngừng tái đầu tư với các mức độ khác nhau tuỳ theo tốc độ thắt chặt mà Fed mong muốn, BoE không có lựa chọn đó.

Theo tính toán của FTAV, khoảng 20% Trái phiếu kho bạc trên sổ sách của Fed sẽ đáo hạn thanh toán vào năm tới và 58% trong vòng 5 năm tới. Điều đó mang lại nhiều dư địa để điều chỉnh mức độ rút thanh khoản khỏi thị trường. Trong cùng thời gian, chỉ 29% số trái phiếu chính phủ của BoE bị loại bỏ khỏi danh mục.

Điều này có nghĩa là cách duy nhất để thu hẹp bảng cân đối kế toán chủ động cho BoE là thông qua các đợt bán trái phiếu. Quá trình này sẽ phải được thiết kế rõ ràng, thay vì chỉ điều chỉnh tốc độ của một chính sách đã được lên kế hoạch.

Theo James Smith, một nhà kinh tế học tại ING, sự phức tạp của việc thiết kế một chương trình như vậy có thể giải thích một phần lý do tại sao BoE đi sau sau Fed:

“Khi BoE đặt ra kế hoạch cho QT vào tháng 8 năm 2021, họ đã nói rõ rằng việc bán tài sản chủ động sẽ được xem xét khi lãi suất điều hành đạt 1%. Vào thời điểm đó, ít ai có thể ngờ rằng lãi suất sẽ thực sự đạt đến mức 1% trong vòng một năm. Có lẽ BoE sẽ cần thời gian để làm rõ khía cạnh vận hành của việc bán tài sản này.

Cách hiểu này chắc chắn phù hợp với hành động của MPC trong thời gian gần đây: giao nhiệm vụ để nhân viên ngân hàng rời khỏi vị trí của họ và đồng thời đưa ra kế hoạch bán trái phiếu chính phủ.

Chúng ta không nên quá cân nhắc các giải thích kỹ thuật về hành vi của các ngân hàng trung ương. Nhưng sẽ thật thiếu sót nếu chúng tôi không chỉ ra một lập luận thay thế, thú vị hơn rất nhiều, rằng những ngập ngừng liên quan đến QT đến từ một lí do - mức độ tự tin khác nhau về tác động thực của nó.

Fed đã ở tình thế này trước đây. Một số nhà kinh tế cho rằng Powell và cộng sự có thể có đủ kinh nghiệm để đánh giá mức độ giảm thanh khoản mà thị trường có thể xử lý mà không gặp nhiều khó khăn. Mặt khác, BoE không có kinh nghiệm với QT. Điều này làm cho đánh giá về lợi ích và rủi ro của chính sách này trở nên khó khăn hơn

Jo Michell, một giáo sư kinh tế tại UWE Bristol, đã chỉ ra sự thật phũ phàng rằng Ngân hàng trung ương "không thể cho phép" thị trường tài chính đổ vỡ thông qua một nỗ lực thực hiện QT. Mặt khác, nếu tỷ lệ thất nghiệp gia tăng họ có thể đẩy trách nhiệm cho hành động tăng lãi suất của Bộ tài chính.

Michell cho rằng, khi lãi suất tăng, không có gì ngăn cản các hỗ trợ tài chính được chuyển đến hộ gia đình. Nhưng liệu bộ trưởng bộ tài chính Rishi Sunak có muốn tiếp tục các gói kích thích không?

Với sự không chắc chắn về cách thị trường sẽ phản ứng với việc bán ra tài sản - và nhiệm vụ của BoE là bảo vệ cả sự ổn định của giá và thị trường tài chính - có lẽ sự do dự đối với chính sách QT là chính xác.

Tuy nhiên, dự đoán tốt nhất của chúng tôi là nếu không có sự trợ giúp từ chính phủ, việc bỏ qua tính hữu ích của việc thu hẹp bảng cân đối kế toán như một phương tiện giúp kiểm soát lạm phát có thể dẫn đến hậu quả tồi tệ đối với BoE.