Mỗi thời đại kinh tế có một cụm từ dành riêng cho nó. Chẳng hạn như "lạc quan tếu" (irrational exuberance) mà cựu chủ tịch Fed Alan Greenspan từng nói trong giai đoạn bong bóng dot-com những năm 1990. Hoặc là cựu chủ tịch ECB năm 2012 cũng hứa với thị trường rằng sẽ làm "bất cứ điều gì" để cứu đồng Euro.
Còn cụm từ của thời đại lạm phát ngày nay xúc tích hơn nhiều - "xoay trục."
Với thị trường, từ này nghĩa là điểm Fed nghĩ rằng có thể ngừng tăng lãi suất và bắt đầu đánh tiếng về việc nới lỏng.
Không khó hiểu lý do vì sao cụm từ này bỗng dưng thông dụng như vậy. Năm 2022 đã đem lại rất nhiều thứ không tốt, và một trong số đó là lãi suất tăng với tốc độ chưa từng thấy trong cuộc đời của nhiều lao động. Fed đã có ít nhất 7 lần thắt chặt, đưa lãi suất lên 4.25-4.5%, mức cao nhất trong 15 năm. Hơn nữa, trong khi có những dấu hiệu rằng Fed đang thận trọng hơn trong việc tăng lãi suất so với mùa hè, cũng có những dấu hiệu rõ ràng không kém rằng lãi suất sẽ tiếp tục tăng vượt 5%.
Với việc lãi suất Fed đã ở gần 0 trong phần lớn giai đoạn từ năm 2009-2021, quy mô của đợt tăng gần đây có thể nói là rất khủng khiếp.
Và với cả việc thị trường đã quá quen với một kỷ nguyên lạm phát thấp, tiền rẻ và dòng tín dụng vô hạn, không lạ gì khi rất nhiều người đang chờ đợi Fed xoay trục càng sớm càng tốt. Ai cũng muốn thời kỳ hoàng kim trở lại.
Nhưng không phải cái gì cũng cầu được ước thấy. Tất nhiên, mấu chốt của việc Fed có xoay trục hay không nằm ở lạm phát. Và bức tranh lạm phát vẫn còn rất mờ mịt.
Với cuộc chiến tại Ukraine, Covid gián đoạn chuỗi cung ứng và có vẻ là sự phi toàn cầu hóa, giá cả đang tăng với tốc độ nhanh nhất trong 4 thập kỷ. Tất nhiên, Mỹ không đơn độc trong cơn bão này. Các quốc gia khác cũng chịu cảnh tương tự, một số còn tệ hơn nhiều. Lạm phát đã nóng hơn ở châu Âu do sự phụ thuộc năng lượng vào Nga, cùng nhiều các yếu tố khác.
Đến cả Nhật Bản, một nước nổi tiếng chịu cảnh giảm phát, cũng đang bắt đầu đối mặt với áp lực giá mạnh.
Nhưng Mỹ vẫn là quốc gia chi phối mạnh nhất, và sự thành bại trong cuộc chiến chống lạm phát tại đây sẽ có nhiều ý nghĩa nhất. Ta cũng đã có nhiều tín hiệu đáng mừng. Lạm phát PCE và cả CPI tiếp tục hạ nhiệt trong tháng 11, cho thấy áp lực giá thực sự đã đạt đỉnh trước đó.
Tuy nhiên, CPI vẫn đang tăng tới 7.1%, cách rất xa mục tiêu 2% của Fed. Hơn nữa, nhiệm vụ của Fed là bình ổn giá và toàn dụng lao động. Có thể không nhiều người nhớ về lạm phát những năm 1970 và đầu những năm 1980. Nhưng sẽ có nhiều người trong Fed nhớ điều đó và những chông gai để chiến thắng lạm phát. Họ hiểu rằng không thể dừng tăng lãi suất trừ khi lạm phát và cả kỳ vọng lạm phát đã thực sự hạ nhiệt.
Do đó, cổ phiếu vẫn giảm dù GDP tăng trưởng tốt. Giới đầu tư đang nhìn mọi thứ qua lăng kính lạm phát, và bất kỳ tín hiệu nào cho thấy nỗ lực của Fed vẫn chưa hạ nhiệt nền kinh tế đều cho thấy xoay trục vẫn chưa đến gần.
Lạm phát 5.5% có thể tốt hơn 6.1%, nhưng vẫn vượt xa mục tiêu của Fed rất nhiều, và không có chuyện các nhà hoạch định chính sách ngừng cuộc chiến. Chủ tịch Jerome Powell và Ủy ban Thị trường Mở Liên bang biết rõ rằng thành công của họ trong việc giảm lạm phát sẽ cho họ thời điểm.
Nhiều người nghĩ rằng ta có thể tiến rất gần đến mức xoay trục vào cuối mùa xuân năm sau, nhưng trên thực tế, có lẽ ta cần tăng trưởng lương và, có thể là cả tăng trưởng việc làm hạ nhiệt đáng kể. Cả hai vẫn mạnh một cách đáng ngạc nhiên bất chấp các hành động của Fed.
Lạm phát cũng đang dai dẳng hơn. Đối mặt với tình trạng giá cả tăng cao, người lao động yêu cầu mức lương cao hơn, góp phần tăng thêm áp lực chi phí doanh nghiệp trong giai đoạn họ chỉ còn cách chuyển chi phí này cho người tiêu dùng. Và vòng tròn luẩn quẩn này cứ lặp lại.
Cuối cùng là phải rất lâu nữa Fed mới thực sự xoay trục và việc liệu điều này có xảy ra vào đầu năm 2023 hay không phục thuộc vào nền kinh tế có giảm tốc hay không. Nếu số liệu không hỗ trợ quan điểm này trong đầu năm tới, thị trường sẽ còn đợi lâu trước khi xoay trục mới xảy ra.
