Ngân sách hộ gia đình đang tiếp tục chịu áp lực khi chi phí vay thế chấp tăng mạnh, trong khi tình trạng phá sản của các công ty đang tăng cao cho thấy các doanh nghiệp, đặc biệt là các công ty với chiếm phần lớn lao động, đang gặp khó khăn trước lãi suất cao hơn.

Lãi suất của Ngân hàng Trung ương Anh (BOE) từng đạt mức 6% cách đây hơn 22 năm.

Cho đến nay, Anh đã vượt qua khủng hoảng chi phí sinh hoạt mà không rơi vào suy thoái. Triển vọng tăng trưởng thậm chí đã được Quỹ Tiền tệ Quốc tế điều chỉnh tăng. Nhưng các nhà kinh tế bây giờ lo ngại rằng BOE sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc gây ra suy thoái để kiềm chế lạm phát, vốn đang giảm chậm hơn so với những gì Thống đốc Andrew Bailey và các đồng nghiệp của ông dự kiến.

Thị trường dự báo BoE sẽ tăng lãi suất 25 điểm cơ bản lên 4.75% và lãi suất sẽ đạt 5.75%, thậm chí 6% vào năm sau. Đây sẽ là mức cao nhất trong 22 năm và các khoản thế chấp sẽ chịu thêm trung bình £250 ($321) mỗi tháng, gấp năm lần mức tiết kiệm được từ việc giá năng lượng giảm gần đây, theo Quỹ Resolution.

Neal Hudson, nhà phân tích thị trường bất động sản tại BuiltPlace, đã tính toán rằng các chủ nhà sẽ chi gần 25% thu nhập của họ cho chi phí thế chấp, tăng từ 17% vào năm 2020, nếu lãi suất tăng lên 6%. Đối với những người phải tái ký hợp đồng với lãi suất cao hơn hoặc những người sử dụng lãi suất thả nổi, họ sẽ cảm nhận rõ hơn khủng hoảng chi phí sinh hoạt so với giai đoạn giá năng lượng tăng mạnh.

"Nếu Ngân hàng Trung ương đẩy lãi suất lên như thị trường dự đoán, sẽ có một cuộc suy thoái," Gerard Lyons, nhà kinh tế trưởng của công ty quản lý tài sản Netwealth nói. Erik Britton, CEO của Fathom Consulting, cũng đồng ý: "Một cuộc suy thoái đang chờ xảy ra nếu lãi suất đạt 6%."

Những người vay thế chấp đã gặp khó khăn từ 12 lần thắt chặt của BOE kể từ năm 2021, đưa lãi suất lên mức cao nhất kể từ năm 2008. Điều này cùng với những lùm xùm trên thị trường tài chính đã làm tăng chi phí thế chấp và vay vốn doanh nghiệp. Cả Britton và Rob Wood, kinh tế trưởng Vương quốc Anh của BofA, đều cho rằng lĩnh vực doanh nghiệp đang gần đến giới hạn.

Họ lo ngại phá sản tăng sẽ dẫn đến tăng thất nghiệp và gây ra làn sóng sa thải thứ hai khi các công ty tích trữ lao động từ trước bắt đầu sa thải. Tiêu dùng khi đó sẽ suy yếu, và một cuộc suy thoái sẽ là điều không thể tránh khỏi. Giá nhà sẽ giảm mạnh khi những người không thể trả nợ phải bán giải chấp.

Megan Greene, người sẽ tham gia ủy ban thiết lập lãi suất của BOE vào tháng sau, nói với Quốc hội tuần này rằng việc "tích trữ lao động kết thúc đột ngột sẽ có tác động rất lớn đến niềm tin người tiêu dùng, chi tiêu và có thể gây ra một cuộc suy thoái."

Khi các công ty sa thải nhân viên, tỷ lệ thất nghiệp sẽ tăng đột ngột, theo Raghuram Rajan, giáo sư tài chính tại Trường Kinh doanh Chicago Booth. "Sau đó, thất nghiệp sẽ tăng mạnh, trở thành khủng hoảng đối với nhu cầu và lĩnh vực nhà ở vì những người lao động thất nghiệp không thể trả nợ sẽ phải bán giải chấp."

Đây là một kịch bản xấu mà Anh có thể tránh được. Hầu hết các nhà kinh tế cho rằng lãi suất sẽ không đạt đến mức mà thị trường đã định giá. Giới đầu tư bắt đầu lo ngại khi báo cáo việc làm cho thấy áp lực lạm phát vẫn mạnh mẽ hơn dự đoán, và các con số trong vài tuần tới có thể gây bất ngờ theo chiều hướng tiêu cực.

Tuy vậy, triển vọng này đặt Thủ tướng Rishi Sunak vào vị trí khó khăn trước cuộc bầu cử dự kiến diễn ra vào năm sau. Trong khi ông chia sẻ quyết tâm của BOE trong việc kiềm chế sự tăng giá vượt quá mức cho phép, cuộc suy thoái có thể làm tổn thương ông trong cuộc bầu cử.

Các đợt tăng lãi suất đang hạn chế những gì chính phủ có thể đem lại cho các hộ gia đình. Đảng Dân chủ tự do đã yêu cầu một quỹ hỗ trợ thế chấp trị giá 3 tỷ bảng Anh để giúp những người vay gặp khó khăn, nhưng mỗi 1% lãi suất sẽ cần thêm 20 tỷ bảng Anh nữa vào nợ chính phủ. Với việc ngân sách chỉ còn 6.5 tỷ bảng Anh vào tháng Ba, Bộ trưởng Tài chính Jeremy Hunt không còn chỗ để di chuyển mà không vi phạm các quy tắc ngân sách của mình.

Ngay cả khi không có suy thoái, Ngân hàng Trung ương Anh ước tính triển vọng tăng trưởng trung hạn của Anh chỉ đạt 1% mỗi năm, đủ chậm để mức sống của người dân sẽ tụt lại so với các quốc gia G-7.

Khi chi phí vay cao gây áp lực lên hộ gia đình, chi tiêu tiêu dùng sẽ giảm và lạm phát giá tiêu dùng cũng sẽ giảm theo. Nhưng Wood nói rằng quá trình này sẽ chậm hơn so với các chu kỳ trước đây vì có nhiều người sử dụng lãi suất cố định. Ông ước tính chi tiêu tiêu dùng chỉ giảm 0,.%. Nếu tỷ lệ người vay lãi suất thả nổi bằng với cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, tác động sẽ nặng gấp ba lần.

Mặc dù nhiều người sẽ chịu khổ, tác động kinh tế tổng thể chỉ trở nên thảm khốc nếu người dân bắt đầu mất việc làm và nhu cầu tiêu dùng suy giảm trên quy mô rộng hơn, Wood nói.

Vì lí do đó, Wood và Britton tin rằng yếu tố kích hoạt suy thoái lần này sẽ xuất phát từ các doanh nghiệp. Phân tích của Fathom cho thấy 12% các công ty niêm yết tại Vương quốc Anh gần như nửa sống nửa chế, không thể thanh toán lãi vay bằng doanh thu. Tỷ lệ này sẽ tăng gấp đôi với lãi suất ở mức 6%, Britton nói. Khi đó, một phần tư các doanh nghiệp niêm yết sẽ gặp khó khăn.

Các con số chính thức của chính phủ vào ngày thứ Sáu cho thấy số doanh nghiệp phá sản đạt mức đỉnh mới, tăng 40% so với năm trước. "Lãi suất và lạm phát sẽ tiếp tục tạo ra thách thức cho các doanh nghiệp trong suốt mùa hè và có thể là giới hạn cho những doanh nghiệp đang gặp khó khăn," Nicky Fisher, chủ tịch R3, tổ chức thương mại về phá sản và cải cách của Vương quốc Anh, nói.

Theo Naresh Aggarwal, giám đốc cấp cao tại Hiệp hội Nguồn vốn Doanh nghiệp, các doanh nghiệp có nhiều nợ, chẳng hạn như các doanh nghiệp được hỗ trợ bởi quỹ đầu tư tư nhân và các doanh nghiệp trong các lĩnh vực nhạy cảm với lãi suất như bất động sản, đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận tín dụng.

"Những doanh nghiệp lớn đang ổn định hiện nay ngày càng cảnh giác hơn với rủi ro tín dụng trên chuỗi cung ứng của mình," ông nói thêm.

Các ngân hàng trung ương đã cố gắng đạt được sự cân bằng giữa việc thắt chặt điều kiện tài chính đủ để kiềm chế lạm phát mà không đến mức gây ra khủng hoảng. Giá cả và lương cao liên tục gây áp lực lên Ngân hàng Trung ương tiếp tục tăng lãi suất, tuy nhiên, cũng làm tăng tăng thêm nguy cơ gây sai lầm chính sách, gây nhiều tổn hại hơn cần thiết, ông George Buckley, nhà kinh tế châu Âu tại Nomura, nói.

Trong trường hợp đó, Britton nói rằng Ngân hàng Trung ương chỉ có thể đổ lỗi cho mình vì không thực hiện đủ sớm để kiểm soát lạm phát vào đầu năm ngoái. "Ngân hàng Trung ương đã chờ quá lâu và quá mơ hồ về mục tiêu mà họ đang cố gắng đạt được," Britton nói. "Một cuộc suy thoái sâu sẽ được coi là một thất bại."