Sau khi giao dịch ở mức khá ổn định trong nhiều tháng, giá vàng bắt đầu tăng vọt vào đầu tháng 3. Nó đã tăng 14% kể từ đó và chứng kiến những mức tăng mạnh hàng ngày. Nhưng những căng thẳng địa chính trị đã tăng cao trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm và triển vọng về thời điểm cắt giảm lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang cũng đã trở nên mờ mịt hơn trong những tuần gần đây. Vậy điều gì đã thay đổi?

Các nhà điều hành và nhà phân tích dày dạn kinh nghiệm đưa ra những câu trả lời rất khác nhau cho câu hỏi ai hoặc điều gì đã đưa giá vàng lên mức cao chưa từng có: Có phải các ngân hàng trung ương đang e ngại việc đồng USD có thể trở thành một vũ khí kinh tế? Các quỹ đang đặt cược rằng kế hoạch giảm lãi suất của Fed sắp xảy ra? Lạm phát dai dẳng và nỗi lo hạ cánh cứng? Đồng tiền suy yếu? Cuộc bầu cử sắp tới? Hay là tất cả những điều trên?

Lý do thực sự dẫn dắt giá vàng đã khiến những người trong ngành nghiên cứu sâu hơn vào hệ thống giao dịch toàn cầu khổng lồ này, từ các hợp đồng tương lai và các quỹ ETF tại New York đến Thượng Hải đến trung tâm giao dịch OTC khổng lồ ở London và mạng lưới các đại lý bán vàng miếng, tiền xu và trang sức trên khắp thế giới.

Đây là một thị trường phức tạp và rất khó để làm sáng tỏ. Tuy nhiên, thị trường và các cơ quan quản lý đã nỗ lực trong nhiều năm để tăng cường tính minh bạch, tăng cơ hội tiếp cận dữ liệu giúp làm sáng tỏ hơn một chút về đợt tăng giá mạnh mẽ của một trong những tài sản an toàn lâu đời nhất trên thế giới.

Ai đang mua vào?

Câu trả lời trước tiên rất đơn giản: các ngân hàng trung ương (NHTW), đặc biệt là các định chế tài chính lớn và các trader kỳ vọng xu hướng nới lỏng chính sách sắp diễn ra trên toàn cầu. Người dân Trung Quốc lo lắng về sự mất giá của các loại tài sản và cả đồng tiền của họ. Trên nền tảng Reddit, những người tự xưng là “stacker” đang khoe khoang việc tích trữ vàng miếng và tiền xu.

Nhưng những nhóm người mua kể trên đã góp phần làm động lực tăng giá nhiều nhất trong nhiều tháng, hoặc nhiều năm với trường hợp của các ngân hàng trung ương. Và việc bất kỳ ai trong số họ lại tiếp tục mua vào ở một mức giá cao hơn nhiều dường như là không quá hợp lý. Các nhà phân tích dù đã được trang bị dữ liệu thị trường tốt hơn những gì họ từng có trước đây, câu trả lời của họ vẫn rất mơ hồ: Có thể tất cả đều đồng loạt mua cùng lúc và không rõ đó là ai.

Họ đang mua vào những tài sản gì?

Nhưng một điều rõ ràng cũng là một điều đáng lo ngại chính là việc các nhà đầu tư chưa mua vào các quỹ ETF, một trong những cách dễ dàng nhất để mua vàng. Dòng tiền tháo chạy liên tục từ các quỹ ETF vàng cho thấy rằng một nhóm lớn đang bỏ lỡ và rút tiền mặt.

Nate Geraci, chủ tịch của ETF Store cho biết: “Đây là một trong những hiện tượng kỳ lạ nhất mà tôi từng chứng kiến. Điều đặc biệt thú vị là nhu cầu sở hữu vàng của các ngân hàng trung ương và các nhà đầu tư cá nhân và tư nhân đang rất cao.”

Giải thích cho việc dòng vốn của các ETF vàng yếu đi một cách đáng kể, Citigroup cho rằng điều này đến từ việc chốt lời của các nhà đầu tư dài hạn đã mua vào từ nhiều năm trước. Bằng việc quan sát World Gold Council’s ETF, Joe Cavatoni cho rằng việc dòng tiền chảy ra ổn định mà không có tác động lớn hơn đến giá cả cũng cho thấy nhu cầu mạnh mẽ đối với các thỏi vàng và các ngân hàng trung ương thường sẽ là người mua.

Ông phát biểu trong một cuộc phỏng vấn: “Có những nhà đầu tư khác đang mua vào vàng thật (physical gold) nhưng không tạo ra quá nhiều tác động lên thị trường. Vàng thật sẽ được giao bán tại thị trường OTC và được các ngân hàng trung ương mua vào”

Họ đang mua ở đâu?

Tại các thị trường tương lai và thị trường OTC lớn, hoạt động giao dịch đang tăng mạnh, báo hiệu rằng những người mua tổ chức thông thường bao gồm ngân hàng trung ương, ngân hàng đầu tư, quỹ hưu trí và quỹ đầu tư quốc gia đều tham gia. Thị trường quyền chọn (options) cũng đang chứng kiến những kỳ vọng rằng giá vàng có thể tiếp tục gia tăng.

Số lượng hợp đồng tương lai ở New York đang tăng lên, một dấu hiệu cho thấy sự gia tăng của các khoản đặt cược dài hạn của các nhà quản lý tiền tệ. Nhưng khối lượng giao dịch tổng thể đã vượt xa số lượng mở vị thế, điều này cho thấy sự tăng mạnh của giao dịch trong ngày mà chủ yếu tới từ các quỹ giao dịch ứng dụng thuật toán.

Khi nào thì họ mua vào?

Chủ yếu là vào các phiên thứ hai, thứ tư và thứ sáu hàng tuần. Thị trường vàng nổi tiếng nhạy cảm với sự thay đổi trong dữ liệu kinh tế của Mỹ và điều này trở nên càng đúng hơn kể từ khi giá vàng tăng mạnh vào đầu tháng Ba. Những tin tức kinh tế quan trọng được công bố vào những ngày này cung cấp thông tin về sức mạnh của ngành sản xuất, việc làm, GDP và lạm phát. Việc mua vào trở nên mạnh mẽ hơn sau khi những dữ liệu này được công bố.

Nhưng bản thân điều đó đã khiến các nhà phân tích bối rối, bởi vì dữ liệu gần đây đang trở nên nóng hơn và các nhà đầu tư trên thị trường tiền tệ cũng như trái phiếu đã phản ứng bằng cách đặt cược rằng chính sách xoay trục của Fed sẽ diễn ra muộn hơn và ít nới lỏng hơn so với dự kiến.

Theo lý thuyết, điều này sẽ gây ra những ảnh hưởng tiêu cực lên giá vàng vì lãi suất neo cao làm giảm sức hấp dẫn của vàng so với các tài sản có lợi suất như trái phiếu. Các nhà đầu tư cũng đang đẩy giá đồng USD, khiến vàng trở nên đắt hơn nhiều đối với những người mua ở các thị trường hàng đầu như Trung Quốc và Ấn Độ.

Tại sao họ lại mua ở thời điểm này?

Đó là một câu hỏi hay. Lỗ hổng trong câu chuyện này trong vòng 5 tuần qua là trong khi Fed vẫn dự kiến sẽ bắt đầu cắt giảm lãi suất trong năm này, nhiều nhà đầu tư đã trở nên ít tin tưởng hơn vào thời điểm cắt giảm so với họ của vài tháng trước đây.

Một khả năng khác là do một số nhà đầu tư đang thận trọng trước dự đoán rằng nền kinh tế Mỹ có thể sẽ không hạ cánh mềm như dự báo, nên họ đang mua vào vàng với vai trò như một cách để bảo vệ tài sản của mình.

Ý tưởng đó cũng có thể đưa ra lời giải thích cho một chuyển động kỳ lạ khác trên thị trường vàng mà đang được theo dõi chặt chẽ trong những tuần gần đây chính là mối quan hệ giữa chênh lệch giá vàng và lãi suất của Fed Hoa Kỳ.

Chênh lệch lợi suất giữa giá vàng giao ngay và lãi suất kỳ hạn 3 tháng tại London; chỉ số có xu hướng theo dõi lợi suất của việc lưu trữ, cấp vốn và bảo hiểm vàng; đã giảm xuống dưới mức lãi suất của Fed trong những tuần gần đây khi giá giao ngay tăng vọt. Trong lịch sử, điều đó chỉ xảy ra trên cơ sở bền vững khi lãi suất ở mức thấp hoặc sắp giảm mạnh.

Sự đảo ngược của khoản chênh lệch này có thể báo hiệu rằng các nhà đầu tư lo lắng đang kêu gọi nắm giữ vàng giao ngay ngay bây giờ như một biện pháp bảo vệ khỏi tình trạng hỗn loạn tiềm ẩn.

Ole Hansen, trưởng phòng chiến lược hàng hóa tại Saxo Bank AS nhận định rằng: “Đà tăng đang thách thức nhiều suy nghĩ thông thường, đặc biệt là khi lãi suất vẫn ở mức cao”. “Tôi nghĩ câu chuyện đang thay đổi theo hướng lạm phát khó khăn và có lẽ là một cuộc hạ cánh cứng, kèm theo nhiều bất ổn địa chính trị và xu hướng phi toàn cầu hóa đang thúc đẩy nhu cầu của ngân hàng trung ương.