Một buổi sáng đầu tháng 6, một đám cháy bùng phát tại một cơ sở khai thác khí đốt tự nhiên từ các bể đá phiến tại bang Texas. Đám cháy đã được dập tắt trong khoảng 40 phút. Không ai bị thương.

Nghe có vẻ giống như một câu chuyện đối với báo chí địa phương - ngoại trừ việc hơn ba tuần sau, những cơn chấn động về tài chính và chính trị vẫn còn vang dội khắp châu Âu, châu Á và hơn thế nữa.

Đó là bởi vì khí tự nhiên là mặt hàng nóng nhất trên thế giới hiện nay. Nó là yếu tố chính gây ra lạm phát toàn cầu, giá cả tăng cao đến mức cực đoan - vút khoảng 700% tại châu Âu kể từ đầu năm ngoái, đẩy châu lục này đến bờ vực suy thoái. Đó là trọng tâm của kỷ nguyên đối đầu giữa các cường quốc.

Nói tóm lại, khí đốt tự nhiên cạnh tranh với dầu mỏ như một loại nhiên liệu định hình địa chính trị.

Chính cuộc chiến ở Ukraine đã tác động đến cuộc khủng hoảng khí đốt, bằng cách lấy đi một phần quan trọng của nguồn cung. Nga đang cắt giảm khí đốt cho các đường ống đến châu Âu - dù phía châu Âu nói rằng muốn ngừng mua hàng từ Moscow. Cuộc tranh giành để lấp đầy khoảng trống đó đang trở thành một cuộc chiến trên toàn thế giới, khi các quốc gia chạy đua để đảm bảo dự trữ khí đốt trước mùa đông Bắc bán cầu.

Dầu mới?

Đức cho biết sự thiếu hụt khí đốt có thể gây ra sự sụp đổ giống như Lehman Brothers, vì cường quốc kinh tế của châu Âu phải đối mặt với viễn cảnh chưa từng có khi các doanh nghiệp và người tiêu dùng cạn kiệt năng lượng. Đường ống Nord Stream vận chuyển khí đốt của Nga đến Đức sẽ ngừng hoạt động trong 10 ngày từ 11 tháng 7 để bảo trì và có lo ngại rằng Moscow có thể không mở lại nó. Nhóm G7 đang tìm cách hạn chế nguồn thu nhập từ khí đốt của Nga, vốn để tài trợ cho cuộc xâm lược Ukraine - và hỗ trợ các khoản đầu tư sản xuất khí đốt hóa lỏng mới.

Kevin Book, giám đốc điều hành của ClearView Energy Partners LLC, cho biết: “Đây là những năm 1970 đối với khí tự nhiên. Thế giới hiện đang nghĩ về khí đốt như đã từng nghĩ về dầu mỏ, và vai trò thiết yếu của khí đốt trong nền kinh tế hiện đại và nhu cầu về nguồn cung cấp an toàn và đa dạng đã trở nên rất rõ ràng."

Khí đốt tự nhiên từng là một mặt hàng không được chú trọng trong các thị trường khu vực bị phân mảnh. Giờ đây, mặc dù toàn cầu hóa dường như đang thoái trào trên phần lớn nền kinh tế thế giới, nhưng thương mại khí đốt đang đi theo hướng ngược lại. Nó đang toàn cầu hóa nhanh nhưng có thể không đủ nhanh.

Nhiều quốc gia đã chuyển sang sử dụng khí đốt tự nhiên như một phần của quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch hơn, loại bỏ dần các nhiên liệu hóa thạch như than đá và năng lượng hạt nhân. Các nhà sản xuất lớn - như Mỹ, quốc gia đã nhanh chóng tăng hạng các nhà xuất khẩu LNG để sánh ngang với Qatar - đang nhận thấy nhu cầu tăng cao đối với sản lượng của họ. 44 quốc gia đã nhập khẩu LNG vào năm ngoái, gần gấp đôi so với một thập kỷ trước. Nhưng nhiên liệu khó vận chuyển hơn nhiều so với dầu, vì nó phải được hóa lỏng tại những nơi như nhà máy Freeport ở Texas.

Và đó là lý do tại sao một vụ nổ nhỏ tại một cơ sở được những người trong ngành coi là không có gì đặc biệt lại có tác động quá lớn.

Cuộc khủng hoảng hiện nay

Giá khí đốt ở châu Âu và châu Á đã tăng hơn 60% kể từ khi Freeport buộc phải tạm thời đóng cửa, gián đoạn thêm việc Nga cắt giảm nguồn cung hơn nữa. Ngược lại, tại Mỹ, giá nhiên liệu này giảm gần 40% - bởi vì việc ngừng hoạt động đồng nghĩa với việc sẽ còn nhiều khí đốt hơn để sử dụng trong nước.

Đã có rất nhiều dấu hiệu về tình trạng khan hiếm trên thị trường. Chiến tranh và Covid đang xoay chuyển mọi mặt hàng từ lúa mì đến nhôm và kẽm, nhưng đó là rất ít so với sự biến động kinh hoàng của giá khí đốt toàn cầu. Ở châu Á, nhiên liệu này hiện đắt gấp khoảng ba lần so với một năm trước. Ở châu Âu, đó là một trong những lý do chính khiến lạm phát đạt mức kỷ lục mới.

Khí đốt tự nhiên vẫn rẻ hơn ở Mỹ - nhưng ngay cả ở đó, hợp đồng tương lai đã tăng hơn gấp đôi trong năm nay trước khi Freeport ngừng hoạt động. Với việc các đồng minh chính trị quan trọng từ Đức đến Ukraine đang mong muốn mua khí đốt của Mỹ, các nhà sản xuất Mỹ cảnh báo rằng doanh số bán ra nước ngoài nhiều hơn sẽ đồng nghĩa với việc chi phí trong nước cao hơn. Theo Paul Cicio, chủ tịch Industrial Energy Consumers of America, phản ứng của thị trường đối với đám cháy Freeport cho thấy “mối liên hệ rõ ràng giữa xuất khẩu khí đốt và tác động lạm phát đối với giá khí và điện trong nước”.

Để đáp ứng tất cả nhu cầu sẽ đòi hỏi một làn sóng đầu tư lớn vào nguồn cung. Điều đó đang được tiến hành và thúc đẩy tại cuộc họp tuần trước, nơi các nhà lãnh đạo G7 cam kết sẽ hỗ trợ đầu tư công vào các dự án khí đốt - nói rằng chúng “cần thiết để ứng phó với cuộc khủng hoảng hiện nay”.

Trong số các nhu cầu cấp thiết về cơ sở hạ tầng:

• Cơ sở xuất khẩu: Sự đổ xô vào khí đốt đang thúc đẩy các dự án ở Bắc Mỹ và hơn nữa. Tháng trước, Cheniere Energy Inc. đã thông báo về việc mở rộng cơ sở ở Texas. Vào tháng 4, một dự án LNG của Canada do nhà tài phiệt người Indonesia Sukanto Tanoto hậu thuẫn đã được khởi công. Tại Qatar, Exxon Mobil Corp. và Shell Plc là một trong những gã khổng lồ năng lượng có cổ phần trong dự án nhằm thúc đẩy xuất khẩu LNG trị giá 29 tỷ USD.

Samantha Dart, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu khí tự nhiên tại Goldman Sachs cho biết: “Giá khí đốt toàn cầu cao đến mức họ khuyến khích việc ký kết các hợp đồng dài hạn mới. Chúng tôi thấy những thông báo đó đến từ khắp nơi, với rất nhiều cơ sở hóa lỏng của Hoa Kỳ được đề xuất.”

• Các trạm đầu mối nhập khẩu: Ở châu Âu, kế hoạch cho khoảng 20 trạm đã được công bố hoặc tăng tốc kể từ khi cuộc chiến Ukraine. Đức, quốc gia không có trạm đầu mối LNG, đã phân bổ khoảng 3 tỷ USD để thuê bốn nhà máy nổi và kết nối chúng với mạng lưới của quốc gia. Cái đầu tiên dự kiến sẽ hoạt động vào khoảng cuối năm nay. Nhấn mạnh nhu cầu về tốc độ, Phó thủ tướng Robert Habeck nói. “Đầu tiên, hãy đào rãnh nơi đường ống đi vào. Sau đó, sẽ có giấy phép."

Trung Quốc, nước mua LNG hàng đầu thế giới vào năm ngoái, đang trong đợt xây dựng lớn nhất mà ngành công nghiệp từng chứng kiến. 10 trạm đầu mối nhập khẩu mới dự kiến ​​sẽ đi vào hoạt động chỉ riêng trong năm 2023 và công suất sẽ tăng gần gấp đôi trong vòng 5 năm đến năm 2025, theo BloombergNEF.

• Đường ống: Ngay cả khi có nhiều khả năng tiếp nhận các lô hàng LNG và chuyển từ lỏng sang khí thì châu Âu vẫn thiếu cơ sở hạ tầng để di chuyển nó đến những nơi cần có. Ví dụ, Tây Ban Nha có các cơ sở tái định cư lớn nhất châu Âu nhưng nước này chỉ có hai đường ống kết nối đến Pháp, có khả năng vận chuyển ít hơn một phần mười khối lượng đó, theo Bloomberg Intelligence.
• Tàu chở hàng: Các nhà máy đóng tàu ở Hàn Quốc, nơi đóng hầu hết các tàu chở LNG trên thế giới, đang có ​​lượng đơn đặt hàng tăng vọt khiến họ thiếu lao động có tay nghề cao, buộc phải hướng đến những nơi như Thái Lan để tìm thợ hàn, thợ điện và thợ sơn, tăng hạn ngạch đối với lao động nhập cư.

Trong một số trường hợp, tất cả những điều này không tuân thủ các chính sách nhằm chống biến đổi khí hậu - đặc biệt là ở Châu Âu. Các tổ chức cho vay được chính phủ hậu thuẫn như Ngân hàng Đầu tư Châu Âu và Ngân hàng Tái thiết và Phát triển Châu Âu, vốn tập trung vào tài trợ năng lượng tái tạo, đã có sự thay đổi và cho biết hiện họ sẵn sàng hỗ trợ các dự án khí đốt hơn.

Tuy nhiên, theo Bloomberg Intelligence, những nỗ lực của châu Âu sẽ không đủ, khi nhập khẩu LNG chỉ có thể đáp ứng 40% nhu cầu khí đốt của khu vực vào năm 2026 - gấp đôi so với năm ngoái, nhưng vẫn còn thiếu nhiều so với lượng mà Nga cung cấp.

Chưa bao giờ rõ ràng hơn

Đó là lý do tại sao cảnh báo về sự sụt giảm do khí đốt ở các nền kinh tế châu Âu đang leo thang.

Tuần trước, chính phủ Đức cho biết họ đang đàm phán để cứu trợ công ty Uniper SE đang lỗ khoảng 30 triệu Euro (31 triệu USD) mỗi ngày để bù lại lượng khí đốt của Nga với giá thị trường giao ngay cao ngất ngưởng. Các công ty như BASF SE cho biết họ có thể phải cắt giảm sản lượng. Deutsche Bank đã cho biết rủi ro “suy thoái sắp xảy ra ở Đức do phân bổ năng lượng” ngày càng tăng, đồng thời chỉ ra rằng giá điện ở Ý và Pháp cũng tăng vọt. Morgan Stanley dự đoán toàn bộ khu vực đồng Euro sẽ suy thoái vào cuối năm.

Đối với một số nền kinh tế mới nổi - vốn ngày càng phải cạnh tranh với các nước giàu có như Đức trong việc đấu thầu LNG - hậu quả đã rất kinh khủng.

Ở Pakistan, quốc gia đã xây dựng hệ thống năng lượng của mình bằng LNG giá rẻ, hoạt động cắt điện có kế hoạch đang khiến nhiều khu vực chìm trong bóng tối trong những tháng hè oi ả. Các trung tâm mua sắm và nhà máy ở các thành phố lớn đã được lệnh đóng cửa sớm và các quan chức chính phủ đang làm việc trong thời gian ngắn hơn.

Thái Lan đang hạn chế nhập khẩu LNG do giá tăng cao, có thể khiến nước này có nguy cơ thiếu hụt nhiên liệu. Myanmar, quốc gia đang phải chật vật với bất ổn chính trị, đã ngừng mọi hoạt động mua LNG vào cuối năm ngoái. Ấn Độ và Trung Quốc cũng đã giảm nhập khẩu.

James Whistler, Giám đốc điều hành của Vanir Global Markets tại Singapore cho biết: “Nơi mà trước đây thị trường khí đốt tự nhiên chủ yếu bị hạn chế, thì giờ đây chúng tôi có một thị trường giao ngay kết nối thế giới với loại nhiên liệu quan trọng đối với nhiều nền kinh tế. Điều này chưa bao giờ rõ ràng hơn trong vài tháng qua."