Gần đây thị trường chứng khoán đã dấy lên những nỗi lo âu: Các vấn đề việc làm và tăng trưởng kinh tế vẫn đang ở mức ổn định nhưng các chuyên gia lại lo lắng nền kinh tế quá phát triển sẽ không thể kiềm chế được lạm phát. Nhất là gần đây, khi Torsten Slok, giám đốc kinh tế của Apollo Global Management đã có phát ngôn về vấn đề này, ông nghĩ rằng nền kinh tế tăng trưởng mạnh mẽ sẽ ảnh hưởng tới việc cắt giảm lãi suất của Cục dự trữ Liên Bang trong năm 2024, “ Tôi cực kỳ nghi ngờ vấn đề này”.

Phân tích kỹ hơn các xu hướng kinh tế gần đây, ta nhận thấy rằng mặc dù Mỹ đã công bố mức tăng trưởng đầy ấn tượng vào nửa cuối năm 2023 nhưng tốc độ tăng trưởng đang dần bị chững lại ở đầu quý 1/2024. Từ số liệu theo dõi GDP Now của ngân hàng dự trữ liên bang Atlanta, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) đã tăng khoảng 2.1 % ngay trong quý đầu tiên và gần bằng mức ước tính tăng trưởng tiềm năng của nền kinh tế (khi không có lạm phát) của Văn phòng ngân sách Quốc hội. Theo “ dữ liệu bán lẻ thường niên” mức tiêu dùng thực tế đã có dấu hiệu suy giảm ngay trong tháng 2. Những vấn đề trên đã cho thấy khả năng dự báo của các số liệu kinh tế cũ có thể sẽ không còn chính xác.

Liệu mọi thứ có thực sự tốt?
Kinh tế Mỹ đã có 2 quý liên tiếp tốt đẹp nhưng có vẻ như nó sắp thay đổi:

Khi thị trường lao động ổn định thì lạm phát trở thành mối bận tâm của chính sách tiền tệ. Nhưng nếu kinh tế tăng trưởng ổn định ở mức 5%/năm và không gây ra lạm phát, vậy tại sao các nhà hoạch định chính sách lại phải lo lắng tới mức đó vậy?

Nguyên nhân có lẽ bắt nguồn từ việc chỉ số giá tiêu dùng (CPI ) tăng đột biến vào tháng 1. Điều này đã khiến mọi người lầm tưởng nó là một dấu hiệu tích cực của thị trường nhưng thực chất nó đang bộc lộ một số vấn đề. Thêm vào đó, sự thay đổi trong cách tính toán dữ liệu nhà ở đã tác động lên chỉ số CPI.

Nhà ở chiếm tỷ trọng lớn trong chỉ số CPI và chi tiêu tiêu dùng cá nhân (PCE), nên sự thay đổi trong cách tính giá thuê nhà sẽ dẫn đến những sự thay đổi trong báo cáo lạm phát. Vấn đề này đã dấy lên lo ngại về khả năng kiểm soát lạm phát của Fed. Theo thường lệ, giá thuê nhà ở Mỹ đã giảm trong nhiều năm liên tiếp, dự đoán mức lạm phát nhà ở trong chỉ số CPI sẽ không có nhiều biến động trong các quý tiếp theo. Sau đại dịch Covid, các giá trị trung bình này đã có nhiều biến động và các biến động hàng tháng hay sự thay đổi trong nhu cầu, sở thích của người thuê không tác động quá nhiều tới mức độ lạm phát.

Trở lại bình thường
Giá thuê đã tăng lên nhưng nhìn chung vẫn được đánh giá phù hợp so với trước đại dịch.

Không phải là lần đầu tiên quan điểm “không có hạ cánh mềm” thu hút sự chú ý của Phố Wall, kể từ lần cuối cùng là vào đầu năm 2023, nhưng sau đó nó đã đã nhanh chóng bị dập tắt bởi sự sụp đổ của Ngân hàng Thung lũng Silicon vào tháng 3/2023. Quan điểm "không có hạ cánh mềm" thường xuất hiện khi có lo, ngại về hậu quả của suy thoái kinh tế.

`Không có hạ cánh mềm' đã trở lại
Kịch bản "không có hạ cánh mềm" đang thu hút sự chú ý

Sẽ thật sai lầm khi bỏ qua rủi ro của vấn đề này. Ngay cả khi tỷ lệ xảy ra của “không hạ cánh” vẫn ở mức thấp. Nhưng kể cả những biến động nhỏ trên thị trường khi được chú ý cũng sẽ tác động đáng kể đến giá trị tài sản, ngay cả khi cuối cùng không có gì thay đổi.

Bằng chứng cho vấn đề này đã được thể hiện vào tháng 8 và tháng 9 năm ngoái, khi nhà đầu tư Bill Ackman đã đưa ra quan điểm rằng khi xung đột toàn cầu gia tăng thì cũng là lúc toàn cầu hóa chấm dứt và dẫn đến mức lạm phát cơ cấu cao hơn. Không có nghiên cứu nào chứng minh rằng quan điểm đó là đúng, nhưng ông vẫn kiếm được tiền thông qua việc đặt cược rằng lợi suất sẽ tăng lên. Trong tầm ngắn hạn, thị trường là một thực thể được thúc đẩy bởi đà, và đôi khi một câu chuyện tốt là đủ để kích hoạt một đợt biến động lớn.

Trên thực tế, các nhà hoạch định chính sách của Fed đã dự đoán khá đúng về triển vọng của nền kinh tế. Vào tháng Mười Hai, các nhà hoạch định tại Tổng kết Dự báo Kinh tế của ngân hàng trung ương đã dự đoán sẽ có ba lần cắt giảm lãi suất vào năm 2024, và thị trường đã dự đoán gấp đôi con số đó. Bây giờ, khi “không hạ cánh” xảy ra thì dự đoán của thị trường tương lai đã thay đổi bằng với mức dự đoán của Fed. Có vẻ như dự đoán này là đúng.

Tăng trưởng nhanh chóng, lạm phát giảm dần; và những ý kiến của các nhà điều hành Fed đã cho thấy ngân hàng trung ương sẽ dựa vào dữ liệu này làm bằng chứng để bắt đầu cắt giảm lãi suất vào giữa mùa hè. Một vài người vẫn tiếp tục đề xuất kịch bản “không hạ cánh” trong khoảng thời gian dài sắp tới - ít nhất cho đến khi có những dữ liệu mới về lạm phát, hoặc chúng ta sẽ phải đối mặt với một rủi ro cực thấp –“không hạ cánh”.